جایگاه فناوری و نوآوری جمهوری اسلامی ایران بر اساس گزارش سازمان جهانی مالکیت فکری در سال ۲۰۲۴

به گزارش خبرگزاری اکسیبو، علی نایبی گفت: موسسه ISC وظیفه رصد و پایش علم و فناوری جمهوری اسلامی ایران و کشور‌های اسلامی را بر عهده دارد. رصد جایگاه فناوری و نوآوری می‌تواند به برنامه‌ریزان و سیاستگذاران حوزه علم و فناوری کمک کند. شناخت وضعیت موجود، مهمترین گام برای برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری آینده در مورد هر نظام است. نظام علم و فناوری کشور‌ها نیز به عنوان نظامی گسترده، پیچیده و دارای اجزا و ابعاد رسمی و غیررسمی از این قاعده مستثنی نبوده و به منظور برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری در مورد آن، شناخت دقیق وضع موجود و همچنین تعقیب روند تغییرات در طول زمان در مقایسه با دیگر کشور‌ها ضروری است.

معاون فناوری و نوآوری مؤسسه ISC گفت: یکی از معتبرترین نظام‌های فناوری و نوآوری جهانی، سازمان جهانی مالکیت فکری (وایپو) است. هدف اصلی این سازمان، پیشبرد و توسعه نظام بین‌المللی مالکیت فکری در جهت پرورش نوآوری و خلاقیت در سطح جهان است و به منظور نیل به این مهم، کنوانسیون‌ها و معاهدات متعدّدی با نظارت وایپو بین کشور‌های عضو این سازمان منعقد شده است که می¬تواند موجب افزایش همکاری‌های بین‌المللی در ارتقای حمایت از مالکیت فکری شود.

وی افزود: شاخص جهانی نوآوری وایپو (GII) از ۷ رکن تشکیل شده است؛ هر رکن نیز از سه زیر رکن (مجموعا ۲۱ زیررکن) و هر زیر رکن از چندین شاخص (مجموعا ۸۱ شاخص) تشکیل شده است. هفت رکن شاخص جهانی نوآوری در دو دسته ورودی و خروجی سامان یافته اند. در دسته ورودی‌های نوآوری (عوامل ایجاد کننده) که نشان دهنده توانایی اقتصاد یک کشور به منظور انجام فعالیت‌های نوآورانه است، ارکان نهادی یا موسسات، پژوهش و سرمایه انسانی، زیرساخت‌ها، پیچیدگی بازار، و پیچیدگی کسب وکار، و در دسته خروجی‌های نوآوری که نتایج فعالیت‌های نوآورانه در اقتصاد یک کشور را نشان می‌دهد، دو رکن خروجی‌های دانشی و فناورانه، و خروجی‌های خلاق وجود دارند. امتیاز هر کشور در هر یک از ارکان هفت‌گانه، از طریق محاسبه میانگین ساده امتیاز زیر رکن‌ها به دست می‌آید.

نایبی ادامه داد: با توجه به مطالب ذکر شده، بررسی و تحلیل جایگاه جمهوری اسلامی ایران در شاخص‌های فناوری و نوآوری در رتبه‌بندی‌های معتبر جهانی از جمله وایپو اهمیت زیادی دارد.

جدول شماره ۱، وضعیت کشور‌های پیشرو جهانی در شاخص‌های ۷ گانه فناوری و نوآوری را براساس گزارش وایپو ۲۰۲۴ نشان می‌دهد. در بین کشور‌های پیشرو جهانی، کشور‌های سوئیس، سوئد و آمریکا در بالاترین رتبه‌ها در شاخص‌های ۷ گانه فناوری و نوآوری قرار گرفته‌اند. کشور سوئیس در شاخص‌های خروجی‌های دانش و فناوری و شاخص خروجی‌های خلاق، کشور سوئد در شاخص زیرساخت‌ها و شاخص پیچیدگی کسب و کار، کشور آمریکا در شاخص پیچیدگی بازار، سنگاپور در شاخص موسسات، کره جنوبی در شاخص پژوهش و سرمایه انسانی رتبه‌های اول را به خود اختصاص داده‌اند.
 
معاون فناوری و نوآوری مؤسسه ISC گفت: جدول شماره ۲، وضعیت کشور‌های پیشرو اسلامی در شاخص‌های ۷ گانه فناوری و نوآوری را براساس گزارش وایپو ۲۰۲۴ نشان می‌دهد. در بین کشور‌های پیشرو اسلامی، کشور‌های امارات، مالزی و ترکیه در شاخص‌های ۷ گانه فناوری و نوآوری بالاترین جایگاه‌ها را داشته‌اند. کشور جمهوری اسلامی ایران رتبه ۶۴ جهانی و رتبه هفتم در بین کشور‌های اسلامی را به خود اختصاص داده است. بهترین رتبه جمهوری اسلامی ایران در شاخص پیچیدگی بازار (رتبه ۱۷ جهانی و رتبه اول در بین کشور‌های جهان اسلام) می‌باشد. همچنین جمهوری اسلامی ایران در شاخص خروجی‌های دانش و فناوری رتبه ۴۹ جهانی و رتبه سوم در بین کشور‌های جهان اسلام را به خود اختصاص داده است.

 
نایبی گفت: براساس گزارش‌های شاخص جهانی نوآوری، جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۲۰ رتبه ۶۷، ۲۰۲۱ رتبه ۶۰، ۲۰۲۲ رتبه ۵۳، در سال ۲۰۲۳ رتبه ۶۲ و در سال ۲۰۲۴ رتبه ۶۴ را به خود اختصاص داده است. بهترین رتبه جمهوری اسلامی ایران در ۴ سال اخیر به سال ۲۰۲۲ با رتبه ۵۳ بر می‌گردد (نمودار ۲). نمودار ۲ روند رتبه جمهوری اسلامی ایران در بازه زمانی ۱۰ ساله را نشان می‌دهد که نشان از بهبود عملکرد فناوری و نوآوری ایران در بازه زمانی ۱۰ ساله می‌باشد. همچنین رتبه ایران در سال ۲۰۲۴ نسبت به سال ۲۰۲۳ دو پله افزایش داشته است. براساس گزارش ۱۰ سال اخیر وایپو، روند رتبه جمهوری اسلامی ایران از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۲ کاهشی و از سال ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۴ مجدد روند، افزایشی شده است.
 

در این جدول، علامت نشان‌دهنده بهبود رتبه و علامت نشان‌دهنده ضعیف‌تر شدن رتبه و به عبارتی رتبه بالاتر است.

معاون فناوری و نوآوری مؤسسه ISC گفت: براساس جدول شماره ۴، رتبه جمهوری اسلامی ایران در مجموع خروجی‌های دانش و فناوری ۶ رتبه بهبود یافته است. در سال ۲۰۲۳ بهترین رتبه ایران در شاخص خروجی‌های دانش و فناوری مربوط به زیرشاخص تولید دانش (رتبه ۳۲ جهانی) بود، اما در سال ۲۰۲۴ بهترین رتبه ایران مربوط به اثرگذاری دانش (رتبه ۲۶ جهانی) گزارش شده است.

وی ادامه داد: یکی از نقاط قوت کشور در سال ۲۰۲۴ مربوط به اثرگذاری دانش است. بررسی گزارش‌های سالانه وایپو نشان می¬‌دهد که طی سال‌های گذشته، علاوه بر عملکرد خوب کشور در تولید دانش، اثرگذاری و تبدیل دانش به خروجی مطلوب بوده است. در سال ۲۰۲۴ در زمینه اثرگذاری و تبدیل دانش به خروجی مطلوب، وضعیت نسبت به سال¬‌های قبل بهبود یافته است که این مرهون ارتباط بهتر و موثرتر بین مراکز تولید علم و مراکز صنعتی، توسعه کیفیت و کمیت شرکت‌های دانش‌بنیان و حمایت ملی از مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری است.

نایبی در پایان گفت: بررسی پنج ساله شاخص‌های نوآوری نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران در شاخص خروجی‌های خلاق تا سال ۲۰۲۳ عملکرد مطلوبی را داشته است. اما در سال ۲۰۲۴ نسبت به سال ۲۰۲۳، ۹ پله افزایش رتبه داشته است. در زیرشاخص دارایی‌های نامشهود (دارایی‌های فکری) رتبه جمهوری اسلامی ایران طی ۵ سال گذشته همواره کمتر از ۳۰ بوده است.