«سندرم ویتنام» در غزه تکرار می شود؟

اعتراض دانشجویان بیش از 100 دانشگاه آمریکا به حمایت مالی، سیاسی و نظامی کشورشان از رژیم صهیونیستی در جنگ علیه مردم غزه، حدود 2 هفته پیش از دانشگاه کلمبیا با چهره ای تازه آغاز شد؛ اعتراضی که در آمریکا مسبوق به سابقه و یادآور مخالفت های گسترده دانشجویی و مردمی با جنگ ویتنام است.

به گزارش اکسیبو، هر چند در جنگ غزه، نیروهای آمریکایی به طور مستقیم در کنار سربازان اسراییلی حضور ندارند، اما کمک های مالی، لجستیکی ـ نظامی، مشاوره ای و سیاسی آمریکا، مخالفت ها و اعتراض های زیادی به ویژه در میان نخبگان و دانشگاهیان آمریکایی علیه نسل کشی در غزه را در پی داشته است. برخی بر این باورند که اعتراض های فعلی هر چند نزدیک ترین واقعه به وقایع دهه 60 و 70 میلادی در آمریکا علیه جنگ ویتنام است، اما هنوز با شکل گیری یک «جنبش» دانشجویی فاصله دارد .

تشدید تنش ها در دانشگاه های آمریکا و مداخله پلیس در این امر، تظاهرات و تحصن دانشجویان در محوطه دانشگاه ها که از مدت ها پیش بعد از شروع جنگ هفت اکتبر آغاز شده بود را رسانه ای کرد. برخورد شدید پلیش با اساتید و دانشجویان و صحنه های ضرب و شتم آنها اذهان عمومی در این کشور را جریحه دار کرد. رسانه های آمریکایی در تحلیل ها و گزارش های متعدد این اعتراض ها و رخدادها را شبیه ترین واقعه به تحولات دهه 60 و 70 میلادی در آمریکا در اعتراض به جنگ ویتنام معرفی کردند. در عین حال تحلیل گران معتقدند هنوز برای اینکه بگوییم این اعتراض ها، این قدرت و دربرگیرندگی را دارند که مانع از حمایت های آمریکا به اسراییل در جنگ غزه شود، زود است.

در این گزارش به بررسی «جنبش ضد جنگ» در سال های دهه 60 و 70 میلادی می پردازیم که توانست بدون به کار بردن خشونت مانع از ادامه جنگ و خروج نیروهای آمریکایی از ویتنام شود.

جنگ ویتنام از سال 1955 تا 1975 میلادی بین نیروهای ویتنام شمالی و جبهه ملی آزادی بخش ویتنام جنوبی از یک سو و نیروهای ویتنام جنوبی و متحدانش به ویژه ایالات متحده آمریکا از سوی دیگر رخ داد. هم زمان و مرتبط با این جنگ، جنگ های نیابتی دیگری در لایوس و کامبوج بین نیروهای مورد حمایت ایالات متحده در برابر نیروهای کمونیستی در جریان بود. از اوایل دهه 60 و با روی کار آمدن کندی، اولین نظامیان آمریکایی تحت عنوان مستشار به ویتنام جنوبی گسیل شدند، بدون آنکه چین یا شوروی نیرویی به ویتنام شمالی اعزام کرده باشند. با روی کار آمدن جانسون، کادر مستشاران نظامی آمریکا در ویتنام، تبدیل به یک لشکر سازمان یافته شد. پس از حمله ای که ادعا می شود، ویتنام شمالی علیه ناوهای نیروی دریایی آمریکا در سال 1964 انجام داد، آمریکا بمباران هوایی بخش شمالی را به طور منظم آغاز کرد و از سال 1965 با ارتشی بزرگ وارد ویتنام جنوبی شد و شروع به سرکوب ویت کنگ ها کرد. به نظر می رسد استراتژی آمریکا از این جا به بعد، از سویی وادار کردن شمال به توقف کمک به ویت کنگ های جنوب و از سوی دیگر ریشه کن کردن ویت کنگ ها در جنوب بود. در سال 1968 نیروهای ویت کنگ و ویتنام شمالی هم زمان با عید تت (آغاز سال ویتنامی)، حمله های گسترده ای را در سراسر ویتنام جنوبی آغاز کردند که به حمله تت مشهور شد. اگر چه این حمله ها از نظر نظامی موفقیت زیادی نداشت اما گسترده بودن و شدت آن و نیز پوشش خبری آن در سراسر جهان و به ویژه در داخل آمریکا، افکار عمومی را به شدت ضد آمریکا بسیج کرد و تظاهرات ضد جنگ در آمریکا را به دنبال داشت.

جنگ آمریکا در ویتنام، برانگیزاننده پرتنش ترین جنبش ضد جنگ در تاریخ آمریکا بوده است. صدها هزار نفر از جوانان آمریکایی و دانشجویان به جنبش بی خشونت، متنوع و در بخش هایی نه چندان بالغ فرهنگ عامه و مقاومت ضد جنگ پیوستند که در واکنش های مختلفی از تیاترهای خیابانی کمدی گرفته تا تخریب عمدی تاسیسات صنعتی، به کار گرفته شد. ماموران حکومتی، اتحادیه های صنفی، گروه های مذهبی و خانواده های طبقه متوسط به صورت فزاینده ای علیه جنگ اعتراض کردند که با شدت گرفتن آن در سال 1968، سرانجام قوای آمریکا به تدریج از ویتنام خارج شد. فعالان ضد جنگ با شکل دادن مقاومتی بزرگ علیه سربازی اجباری، نه تنها پایان عملیات نظامی آمریکا در ویتنام را رقم زدند بلکه در ژانویه 1973 خدمت سربازی اجباری نیز لغو شد.

با وجود اینکه سابقه مقاومت در برابر جنگ های خارجی در آمریکا و در میان مردم این کشور وجود داشته است، مثل کمپین ضد امپریالیستی علیه تجاوز آمریکا به فیلیپین در اوایل دهه 20، اما جنبش علیه جنگ ویتنام دور از انتظار بود. پیش از شدت گرفتن درگیری و دخالت آمریکا در ویتنام، جنبش کوچکی برای صلح که بر پایه دغدغه های مرتبط با گسترش جنگ افزارهای اتمی بود، وجود داشت. این جنبش در سال 1957 تشکیل شده و به دنبال کنش های بی خشونت بود. حتی جبهه زنان برای صلح (wsp) نیز در این جنبش حضور داشت. اولین مخالفت ها با جنگ ویتنام به چپ ها محدود می شد که بعد از به کارگیری کنش های استراتژیک بی خشونت در آمریکا توسط جنبش حقوق مدنی سیاهان، قدرت گرفته بودند.

اولین اعتراض های بزرگ علیه جنگ ویتنام در 1964 شکل گرفت و به موازات شدت گرفتن جنگ، اعتراض ها نیز با سرعت و قدرت ادامه می یافت. تحصن های آموزشی در دانشگاه میشیگان آغاز شد. این تحصن های آموزشی از سمینارهایی که برای گسترش آگاهی درباره جنبش حقوق مدنی سیاهان استفاده می کرد، الهام می گرفت. در اولین گردهمایی از این سری تحصن ها، هزاران نفر شرکت کردند. علاوه بر اعتراض های ملی که ده ها هزار نفر را به واشنگتن دی سی کشاند، کنش هایی از نافرمانی مدنی نیز وجود داشت که با گذشت زمان گسترش یافت.

ارتش آمریکا و شرکت هایی که به نوعی با ارتش در ارتباط بودند مثل شرکت داوکمیکال که از سازندگان بزرگ مواد منفجره بود، در زمان بازدید از دانشگاه ها، با تعداد قابل توجه دانشجویان معترض مواجه شدند. در سال 1967، 300 هزار نفر در نیویورک تظاهرات کردند. 50 هزار نفر به سمت پنتاگون حرکت کردند که طی آن بیش از 700 نفر دستگیر شدند. بسیاری از جوانان که باید به خدمت سربازی می رفتند با امتناع از حضور در ویتنام بازداشت شدند و بسیاری به کانادا گریختند و بسیاری مخفی شدند.

عواطف ضد جنگ با واکنش خشونت آمیز پلیس با معترضان ضد جنگ، در کنوانسیون حزب دموکرات در شیکاگو ترکیب شد و به اعتراضات علیه جنگ وسعت بیشتری داد. چهره های شاخص مبارزه علیه تبعیض نژادی از جمله مارتین لوترکینگ سخنرانی های زیادی علیه جنگ انجام دادند. رسانه ها دیگر به جنگ با دیده تردید نگاه می کردند. اتحادیه کارگری و کلیساها درباره اخبار جنگ شجاعانه تر و صریح تر صحبت می کردند. این فشارها دولت جانسون را وادار کرد مذاکرات صلح با ویتنام شمالی را آغاز کند و بمباران آن را متوقف کند.

در اواخر دهه 60 و اوایل 70 میلادی، نیکسون به امید این که عقب نشینی تدریجی نیروها و در نتیجه اعزام کمتر نیروها در قالب خدمت اجباری، شعله های ضدیت با جنگ را خاموش خواهد کرد، با حمله آمریکا به کامبوج در بهار 1970 در هم پیچید. این اقدام با اعتراض وسیعی همراه شد. تنش میان جنبش ضد جنگ و حکومت آمریکا پس از کشته شدن 6 دانشجو و زخمی شدن شماری دیگر در تظاهراتی در دانشگاه های ایالتی کنت در میشیگان بالا گرفت. صدها دانشگاه با اعتصاب دانشجویان به تعطیلی کشیده شد، اشغال فضای دانشکده ها و سایر فعالیـت ها، آمریکا را مجبور کرد قوای زمینی خود را کمتر از 2 هفته از آغاز حمله به این کشور، از کامبوج بیرون بکشد.

750 هزار نفر در آوریل 1971 در واشنگتن راهپیمایی کردند. این اقدام در اوایل ماه می با تلاش ده ها هزار نفر برای از کار انداختن فعالیت های دولتی در پایتخت، از طریق مسدود کردن راه های ارتباطی و پل ها ادامه یافت. افشاگری های بیشتر از قتل عام غیرنظامی های ویتنامی توسط نیروهای آمریکایی، پنهان کاری های دولت برای فریب افکار عمومی و کنگره، شکنجه زندانیان سیاسی در ویتنام جنوبی و جاسوسی علیه شهروندان آمریکایی، فضای بین دولت و مردم را از بیشتر از هم بیگانه کرد.

با عقب نشینی بیشتر نیروهای آمریکایی از ویتنام، شاهد کاهش اعتراض ها در اوایل دهه 70 بودیم اما همچنان جنبش ضد جنگ، دولت آمریکا را به امضای معاهده صلح مجبور می کرد. باقیمانده نیروهای آمریکایی از ویتنام بیرون کشیده شد و خدمت اجباری سربازی در اوایل سال 1973 به پایان رسید. ادامه حمایت از دیکتاتور تییو در ویتنام جنوبی و نقض آتش بس، اعتراضاتی را در پی داشت که به مخالفت کنگره با ارسال بیشتر کمک به ویتنام منجر شد. شورشیان ویت کنگ و ارتش ویتنام شمالی سرانجام رژیم جنوب را در آوریل 1975 برانداختند و ویتنام دو سال بعد تحت نظام کمونیستی متحد شد. اما با پایان جنگ، جنبش ضد جنگ آمریکا رکوردی از کنش های بی خشونت در تاریخ این کشور و جهان به جای گذاشت.

به گزارش اکسیبو، اعتراض های دانشجویی و مردمی در آمریکا در اواخر دهه 50 تا 70 میلادی در مخالفت با جنگ ویتنام یک کنش بدون خشونت در مجبور کردن حکومت برای پایان دادن به یک نبرد نامحبوب و دور از خانه بود و در نتیجه آن آمریکا برای سی سال از دخالت های نظامی در دیگر کشورهای جهان خود را دور نگه داشت؛ پدیده ای که به «سندرم جنگ ویتنام» مشهور شد.

نگرانی از بروز اعتراض هایی از این دست همواره یک تهدید مهم داخلی برای دولت های آمریکا است. با حمله آمریکا به افغانستان و عراق  با وجود اینکه سطح نیروهای این کشور در افغانستان و عراق بسیار پایین تر از سطحی که در ویتنام مشارکت داشت، بود، اما ترس از کنش های بدون خشونت و اعتراضی از سوی مردم آمریکا و نخبگان دانشگاهی جدی بود. در عین حال که بسیاری از گروه های ضد جنگ، علیه جنگ های عراق و افغانستان هم فعال بودند.

آنچه در رابطه با جنگ ویتنام در آمریکا رخ داد را می توان یک جنبش دانشجویی و ملی علیه جنگ و مشارکت کشورمان در آن بدانیم چرا که یک بسیج عمومی مستمر با خواسته و هدف روشن با یک سازماندهی مبتنی بر رهبری مشخص داشت. شاید اعتراضات در دانشگاه های آمریکا علیه حمایت مالی و نظامی آمریکا از اسراییل در جنگ علیه مردم غزه در آینده به سمت جنبش شدن حرکت کند. هر چند اعتراض های فعلی در هفت ماه گذشته در آمریکا و شهرهای مختلف آمریکا و اروپا که علیه اسراییل و سیاست هایش و نیز حمایت آمریکا و متحدانش از آن بی سابقه بوده است و یک حرکت اعتراضی در دانشگاه ها در این رابطه را شاهدیم اما هنوز نمی توان آن را “جنبش” اطلاق کرد. در حال حاضر می توان گفت که اعتراض دانشگاهیان و دانشجویان، اعتراض به سیاست های دولت جو بایدن در حمایت بی چون و چرا از نتانیاهو بعد از هفت اکتبر است.

هر چند اعتراض دانشجویان آمریکا در 2024 علیه جنگ غزه، در مقایسه با جنبش دانشجویی و ضد جنگ علیه جنگ ویتنام هنوز در آغاز راه است اما تاثیر این رویداد تاریخی که در نوع خود علیه رژیم اسراییل در 75 سال گذشته بی سابقه است، می تواند به نتایج تاریخ سازی در آینده دست یابد که نه لزوما به توقف جنگ و کشتار غیرنظامیان منجر شود بلکه رویکرد و سیاست آمریکا و دنیا را در قبال حمایت تمام و کمال از رژیم صهیونیستی تغییر دهد و به سمت واقع گرایی حرکت کند.

پایان خبر اکسیبو