نحوه توقیف اموال برای مهریه

توقیف اموال برای مهریه راهکاری قانونی است که به زوجه امکان می دهد حق خود را از دارایی های همسرش مطالبه کند. این فرآیند، به خصوص با ابلاغ بخشنامه سال ۹۹ رئیس قوه قضاییه، دستخوش تغییراتی اساسی شده و اکنون ابتدا از طریق اداره ثبت آغاز می شود. زوجه می تواند برای وصول مهریه خود، اموال منقول و غیرمنقول همسرش را توقیف کند تا از انتقال آنها و فرار از دین جلوگیری شود.

مهریه، به محض انعقاد عقد ازدواج، حق قانونی و مالی زوجه محسوب می شود و او می تواند هر زمان که مایل باشد، آن را از همسرش مطالبه کند. این حق، ستون فقرات امنیت مالی بسیاری از زنان را تشکیل می دهد و در شرایطی که زندگی مشترک به پایان می رسد یا به چالش کشیده می شود، اهمیت ویژه ای پیدا می کند. اما مطالبه مهریه همیشه مسیری آسان نیست و گاهی اوقات با موانعی مانند عدم همکاری زوج یا تلاش برای انتقال اموال به قصد فرار از پرداخت دین، مواجه می شود.

در چنین شرایطی، آگاهی از نحوه توقیف اموال برای مهریه به یک ضرورت تبدیل می شود. این اقدام قانونی نه تنها به زوجه کمک می کند تا به حق خود دست یابد، بلکه یک اهرم فشار مؤثر برای ترغیب زوج به انجام تعهدات مالی اش است. با توجه به تحولات قانونی اخیر، به ویژه بخشنامه رئیس قوه قضاییه در سال ۹۹ که اولویت را به اداره ثبت داده است، آشنایی با مراحل دقیق و گام به گام این فرآیند از اهمیت بالایی برخوردار است. این راهنما با هدف ارائه اطلاعات شفاف و کاربردی تدوین شده تا زوجه بتواند با آگاهی کامل و حس اطمینان، مسیر حقوقی خود را طی کند و به حقوق مالی اش دست یابد.

توقیف اموال برای مهریه: آشنایی با رویه قانونی کنونی (بخشنامه ۹۹)

با ابلاغ بخشنامه سال ۱۳۹۹ رئیس قوه قضاییه، مسیر مطالبه و توقیف اموال بابت مهریه دستخوش تحولات چشمگیری شد. پیش از این بخشنامه، زوجه می توانست مستقیماً از طریق دادگاه اقدام به مطالبه و توقیف اموال کند؛ اما اکنون، رویه قانونی تغییر کرده و یک مرحله اجباری به آن افزوده شده است. این تغییر با هدف کاهش بار پرونده ها در دادگاه ها و تسهیل فرآیند از طریق نهادهای اجرایی غیرقضایی صورت گرفته است.

بر اساس رویه جدید، هر زوجه ای که قصد مطالبه مهریه و در صورت لزوم، توقیف اموال همسرش را دارد، ملزم است که ابتدا به اداره ثبت مراجعه کند. این مرحله اولویت مراجعه به اداره ثبت نامیده می شود و به معنای آن است که دادگاه های خانواده تنها در صورتی به دادخواست مطالبه مهریه و توقیف اموال رسیدگی می کنند که زوجه پیش از آن، تمامی اقدامات لازم را از طریق اداره ثبت انجام داده و نتوانسته باشد به نتیجه برسد. در واقع، اداره ثبت نقش دروازه بان اولیه را ایفا می کند و اگر این نهاد در شناسایی و توقیف اموال یا وصول مهریه در مهلت های قانونی موفق نشود، آنگاه زوجه می تواند با در دست داشتن گواهی مربوطه از اداره ثبت، به دادگاه مراجعه کند.

این بخشنامه، همچنین تمایزی میان مهریه عندالمطالبه و مهریه عندالاستطاعه قائل شده است. مهریه عندالمطالبه به مهریه ای گفته می شود که زن می تواند در هر زمانی آن را مطالبه کند و مرد مکلف به پرداخت آن است، مگر اینکه اعسار او ثابت شود. اما مهریه عندالاستطاعه مشروط به توانایی مالی مرد برای پرداخت است و در این حالت، زن تنها زمانی می تواند مهریه را مطالبه کند که ثابت شود همسرش توانایی پرداخت را دارد. در هر دو حالت، رویه توقیف اموال ابتدا از طریق اداره ثبت آغاز می شود؛ با این تفاوت که در مهریه عندالاستطاعه، اثبات استطاعت مالی زوج قبل یا همزمان با درخواست توقیف از اهمیت بیشتری برخوردار است و خود می تواند چالش هایی را ایجاد کند.

این رویه جدید، گامی در جهت کارآمدتر کردن فرآیندهای حقوقی مهریه و جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی از مسیرهای طولانی قضایی است. با این حال، نیاز به دقت و پیگیری مستمر از سوی زوجه را می طلبد تا بتواند از حقوق قانونی خود به بهترین شکل دفاع کند.

گام اول: توقیف اموال برای مهریه از طریق اداره ثبت (مرحله اجباری)

قدم گذاشتن در مسیر مطالبه مهریه، اغلب با نگرانی ها و استرس هایی همراه است. بخشنامه جدید رئیس قوه قضاییه، راه را از اداره ثبت شروع می کند؛ مسیری که شاید در ابتدا پیچیده به نظر برسد، اما با آگاهی و گام به گام می توان آن را پیمود. این مرحله، اجباری است و زوجه باید قبل از هر اقدام قضایی، این راه را طی کند.

مراحل اجرایی در اداره ثبت

این فرآیند به چند گام اصلی تقسیم می شود که هر یک نقش مهمی در پیشبرد پرونده ایفا می کنند:

الف) مراجعه به دفترخانه ثبت ازدواج و درخواست صدور اجراییه

اولین ایستگاه در این مسیر، دفترخانه رسمی ازدواجی است که عقد نکاح در آن ثبت شده است. در اینجا، زوجه باید با در دست داشتن مدارک هویتی خود شامل شناسنامه و کارت ملی، و اصل سند ازدواج، درخواست صدور اجراییه مهریه را مطرح کند. سردفتر محترم، پس از بررسی مدارک و اطمینان از صحت اطلاعات، اجراییه را صادر کرده و آن را به آخرین نشانی قانونی زوج که در سند ازدواج ثبت شده است، ابلاغ می کند. این ابلاغ به معنای رسمی شدن مطالبه مهریه و آغاز مهلت قانونی برای زوج است. این مرحله می تواند برای زوجه احساس قدرت و حمایت قانونی را به ارمغان آورد، زیرا اولین گام رسمی برای احقاق حق برداشته می شود.

ب) تکمیل پرونده در اداره ثبت مربوطه و ابلاغ اجراییه به زوج

پس از دریافت اجراییه از دفترخانه، زوجه باید با در دست داشتن همان مدارک و قبض ارسال اجراییه به نشانی زوج، به اداره ثبت اسناد و املاک محل اقامت خود یا محل وقوع مال مراجعه کند. در این مرحله، پرونده ای برای مطالبه مهریه تشکیل می شود. یک نسخه از این اجراییه دوباره برای زوج ارسال شده و به او مهلت ۱۰ روزه داده می شود تا نسبت به پرداخت مهریه اقدام کند یا اموالی را برای توقیف معرفی نماید. این مهلت، فرصتی برای زوج است تا به تعهدات خود عمل کند. از مهمترین وظایف زوجه در این مرحله، تلاش برای شناسایی و معرفی اموال زوج است. این اموال می تواند شامل حساب های بانکی، ملک، خودرو، یا هر دارایی با ارزشی باشد که زوج مالک آن است.

ج) درخواست توقیف اموال از اداره ثبت

اگر پس از گذشت مهلت ۱۰ روزه، زوج اقدامی برای پرداخت مهریه یا معرفی مال انجام ندهد، زوجه می تواند به صورت رسمی درخواست توقیف اموال را به اداره ثبت ارائه کند. این درخواست شامل فهرستی از اموالی است که زوجه شناسایی کرده و می خواهد توقیف شوند. اداره ثبت پس از دریافت این درخواست، اقدامات لازم را برای توقیف قانونی اموال معرفی شده آغاز می کند. پیگیری مستمر از سوی زوجه در این مرحله حیاتی است تا از پیشرفت پرونده اطمینان حاصل شود.

د) سرانجام اقدامات اداره ثبت

اداره ثبت موظف است ظرف مدت دو ماه از تاریخ ثبت درخواست توقیف اموال، نسبت به شناسایی و توقیف اموال مرد اقدام کند. همچنین، اگر اداره ثبت ظرف مدت شش ماه از تاریخ شروع فرآیند، نتواند نسبت به اجرای سند ازدواج و وصول مهریه اقدامات مؤثر و لازم را انجام دهد، زوجه می تواند با دریافت گواهی عدم انجام اقدامات یا گواهی عدم امکان وصول مهریه از اداره ثبت، مسیر قانونی را از طریق دادگاه پیگیری کند. این گواهی به منزله مجوز ورود به گام دوم یعنی مراجعه به دادگاه است. آگاهی از این زمان بندی ها به زوجه کمک می کند تا انتظارات واقع بینانه ای از فرآیند داشته باشد و بداند چه زمانی می تواند به مرحله بعدی برود.

نکات مهم در گام اول

در این مرحله، سرعت عمل و دقت بسیار مهم است. هرگونه تأخیر می تواند به زوج فرصت دهد تا اموال خود را منتقل کرده و از دسترس خارج سازد. بنابراین، زوجه باید با هوشیاری و جدیت تمام، مراحل را پیگیری کند. شناسایی دقیق اموال زوج، از جمله حساب های بانکی، املاک، خودروها و حتی سهام، می تواند کمک شایانی به تسریع فرآیند توقیف کند. گاهی اوقات، حتی با کمک افراد آگاه به وضعیت مالی زوج یا تحقیقات اولیه، می توان اطلاعات ارزشمندی به دست آورد. وظایف زوجه در این مرحله صرفاً ارائه درخواست نیست، بلکه شامل پیگیری، ارائه اطلاعات تکمیلی و همکاری فعال با اداره ثبت است.

به یاد داشته باشید که طبق بخشنامه سال ۹۹ قوه قضاییه، قبل از مراجعه به دادگاه، انجام مراحل توقیف مهریه از طریق اداره ثبت الزامی است و دادگاه ها بدون گواهی عدم اقدامات از ثبت، به پرونده رسیدگی نمی کنند.

گام دوم: توقیف اموال برای مهریه از طریق دادگاه (در صورت عدم موفقیت از طریق ثبت)

زمانی که زوجه پس از طی تمامی مراحل در اداره ثبت، نتوانسته باشد به مهریه خود دست یابد یا اموالی برای توقیف شناسایی نشود، درب دادگاه خانواده به روی او گشوده می شود. این مرحله، گام دوم و مکمل فرآیند توقیف اموال برای مهریه است و با پشتوانه تجربه و تلاش زوجه در اداره ثبت، آغاز می گردد.

مراحل اجرایی در دادگاه

الف) اخذ گواهی عدم انجام اقدامات از اداره ثبت

کلید ورود به دادگاه، همان «گواهی عدم انجام اقدامات» است که زوجه پس از گذشت مهلت های قانونی (۲ ماه برای شناسایی و توقیف اموال یا ۶ ماه برای وصول مهریه) و عدم نتیجه گیری از اداره ثبت دریافت می کند. این گواهی به مثابه سندی معتبر است که نشان می دهد زوجه تمام تلاش خود را از طریق مجرای قانونی اولیه انجام داده و اکنون چاره ای جز مراجعه به دادگاه ندارد. بدون این گواهی، دادگاه خانواده از پذیرش دادخواست مطالبه مهریه و توقیف اموال خودداری خواهد کرد.

ب) مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ثبت دادخواست

با در دست داشتن گواهی اداره ثبت، سند ازدواج، شناسنامه و کارت ملی، زوجه باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کند. در اینجا، دادخواست «مطالبه مهریه و توقیف اموال» به صورت رسمی ثبت می شود. این دادخواست شامل شرح ماوقع، درخواست مطالبه مهریه و تقاضای توقیف اموالی است که ممکن است زوجه از وجود آن ها اطلاع دارد یا درخواست می کند تا دادگاه به شناسایی آن ها بپردازد. کارشناسان دفاتر خدمات قضایی در تکمیل فرم های مربوطه یاری رسان خواهند بود.

ج) تعیین مرجع رسیدگی

پس از ثبت دادخواست، مرجع رسیدگی کننده بر اساس میزان مهریه تعیین می شود:

• اگر میزان مهریه مطالبه شده تا سقف ۲۰ میلیون تومان باشد، دادخواست برای رسیدگی به شورای حل اختلاف ارسال می شود.
• اگر میزان مهریه بیشتر از ۲۰ میلیون تومان باشد، دادخواست به دادگاه خانواده ارجاع داده خواهد شد.

این تفکیک، به منظور توزیع عادلانه تر پرونده ها و تسریع در روند رسیدگی است.

د) روند رسیدگی در دادگاه

دادگاه یا شورای حل اختلاف پس از وصول دادخواست، اقدام به تعیین وقت دادرسی می کند. جلسات دادگاه برای بررسی ادعاها، مدارک و دفاعیات طرفین برگزار می شود. در این جلسات، زوجه می تواند دلایل و مدارک خود را ارائه دهد و از حقوق خود دفاع کند. پس از بررسی های لازم، مرجع قضایی اقدام به صدور رأی قطعی می کند. این رأی، پس از گذشت ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ به زوج (از طریق سامانه ثنا) یا در صورت تجدیدنظرخواهی و تأیید در دادگاه تجدیدنظر، قطعیت پیدا کرده و قابل اجرا خواهد بود.

ه) انواع توقیف در دادگاه

در فرآیند دادرسی مهریه، دو نوع توقیف قابل اجرا است:

1. توقیف تأمینی: این نوع توقیف، قبل از صدور حکم قطعی دادگاه و حتی در ابتدای تشکیل پرونده قابل درخواست است. هدف اصلی توقیف تأمینی، جلوگیری از انتقال اموال توسط زوج به قصد فرار از پرداخت مهریه است. زوجه با ارائه دلایل کافی مبنی بر احتمال انتقال اموال، می تواند از دادگاه بخواهد تا پیش از صدور رأی نهایی، اموال زوج را توقیف کند. این اقدام می تواند آرامش خاطر زیادی به زوجه ببخشد.
2. توقیف اجرایی: این نوع توقیف، پس از صدور حکم قطعی دادگاه و زمانی که رأی به مرحله اجرا می رسد، انجام می شود. در این حالت، اموال زوج به منظور وصول مهریه به صورت رسمی توقیف شده و آماده مزایده یا انتقال برای پرداخت دین می شوند.

نکات مهم در گام دوم

در این مرحله، حضور وکیل متخصص خانواده می تواند تأثیر بسزایی در پیشبرد پرونده و حصول نتیجه مطلوب داشته باشد. یک وکیل با تجربه نه تنها در تکمیل صحیح دادخواست و ارائه مدارک کمک می کند، بلکه در جلسات دادگاه از حقوق زوجه به بهترین شکل دفاع کرده و از پیچیدگی های قانونی فرآیند می کاهد. او می تواند بهترین راهکارها را برای توقیف اموال و احقاق حق مهریه ارائه دهد. همچنین، تفکیک دقیق بین توقیف تأمینی و اجرایی و انتخاب زمان مناسب برای هر یک، اهمیت زیادی در موفقیت پرونده دارد. مشاوره حقوقی تخصصی در این مرحله، می تواند از سردرگمی ها جلوگیری کرده و مسیری روشن تر را پیش روی زوجه قرار دهد.

لیست اموال قابل توقیف برای مهریه و مستثنیات دین (اموال غیرقابل توقیف)

شناخت اموال قابل توقیف و همچنین آن دسته از اموالی که قانون آنها را از شمول توقیف خارج دانسته (مستثنیات دین)، برای زوجه ای که در پی مطالبه مهریه است، بسیار حیاتی است. این دانش به او کمک می کند تا با دیدی واقع بینانه، اقدامات خود را برنامه ریزی کند و از اتلاف وقت و انرژی بر روی اموال غیرقابل توقیف بپرهیزد.

اموال قابل توقیف

تقریباً هر نوع دارایی که به نام زوج ثبت شده و مالکیت آن احراز شود، می تواند برای مهریه توقیف گردد. این اموال به دو دسته کلی منقول و غیرمنقول تقسیم می شوند:

اموال منقول

این دسته از اموال شامل مواردی است که می توان آن ها را جابه جا کرد و عموماً ارزش نقدینگی بالایی دارند:

• خودرو و موتورسیکلت: تمامی انواع وسایل نقلیه موتوری که به نام زوج ثبت شده اند، قابل توقیف هستند.
• حساب های بانکی و سپرده های سرمایه گذاری: موجودی حساب های جاری، پس انداز، سپرده های کوتاه مدت یا بلندمدت و هرگونه وجه نقد یا دارایی مالی که در بانک ها یا مؤسسات مالی به نام زوج باشد، قابل توقیف است.
• سهام و اوراق بهادار: سهام شرکت ها، اوراق مشارکت، صندوق های سرمایه گذاری و سایر ابزارهای مالی که زوج در بازار سرمایه دارد.
• حقوق و مزایای دریافتی: بخشی از حقوق و دستمزد ماهانه کارمندان و بازنشستگان قابل توقیف است. طبق قانون، میزان قابل توقیف از حقوق کارمندان دولتی و خصوصی، یک سوم و در صورت نداشتن همسر و فرزند، یک چهارم است. البته در مورد بدهی مهریه، این میزان می تواند تا یک چهارم حقوق یا مستمری باشد.
• مطالبات زوج از اشخاص ثالث: اگر زوج از فرد یا نهاد دیگری طلبی داشته باشد (مانند وجه ودیعه اجاره، یا بدهی یک شخص دیگر به او)، زوجه می تواند آن مطالبات را نیز توقیف کند.
• طلا، جواهرات و اشیاء قیمتی: هرگونه طلا، سکه، جواهرات یا اشیاء عتیقه و قیمتی که در مالکیت زوج باشد.

اموال غیرمنقول

این دسته از اموال شامل مواردی است که نمی توان آن ها را جابه جا کرد و عموماً ارزش بالایی دارند:

• ملک: آپارتمان، زمین، باغ، ویلا، مغازه و هرگونه ملک ثبت شده به نام زوج، قابل توقیف است. برای توقیف ملک، ابتدا استعلام از اداره ثبت اسناد و املاک لازم است.
• سرقفلی و حق کسب و پیشه: در صورتی که زوج دارای حق سرقفلی یا کسب و پیشه مغازه باشد، با شرایط خاصی این حقوق نیز قابل توقیف و مزایده هستند. این مورد به دلیل پیچیدگی های خاص خود، نیاز به مشاوره حقوقی دقیق تری دارد.

ذکر این نکته ضروری است که امکان توقیف اموال زوج در خارج از کشور نیز وجود دارد، اما این فرآیند بسیار پیچیده و زمان بر است و مستلزم همکاری مراجع قضایی بین المللی و قوانین خاص کشور خارجی است.

مستثنیات دین (اموال غیرقابل توقیف)

قانون، برای حفظ حداقل های زندگی محکوم علیه، برخی اموال را از شمول توقیف خارج کرده است که به آن ها «مستثنیات دین» می گویند. این اموال حتی در صورت مطالبه مهریه نیز قابل توقیف نیستند:

• منزل مسکونی: خانه مسکونی که عرفاً در شأن زوج و خانواده او باشد و تنها محل سکونت او محسوب شود، قابل توقیف نیست. اما اگر زوج دارای چند منزل مسکونی باشد، تنها یک مورد متناسب با شأن او مستثنی بوده و سایر خانه ها قابل توقیف هستند.
• اثاثیه و لوازم ضروری زندگی: لوازم و اثاثیه منزل که برای زندگی متعارف و حفظ حیثیت زوج ضروری است، از جمله یخچال، تلویزیون، اجاق گاز، و … قابل توقیف نیستند.
• ابزار و وسایل کار متناسب با شغل زوج: ابزار و وسایلی که برای امرار معاش و کسب درآمد زوج ضروری هستند، مانند ابزار کار یک صنعتگر یا دستگاه های مورد نیاز یک پزشک، قابل توقیف نیستند.
• کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی: کتب، مقالات، نرم افزارها و هرگونه ابزار علمی و تحقیقاتی که زوج به دلیل شغل یا تحصیلات خود به آن ها نیاز دارد، غیرقابل توقیف است.
• وقت ودیعه مسکن (رهن): مبلغ ودیعه ای که زوج برای اجاره مسکن خود پرداخت کرده، تا میزانی که برای تأمین مسکن ضروری است، جزء مستثنیات دین محسوب می شود و قابل توقیف نیست.
• تلفن همراه و خط تلفن: خط تلفن ثابت و تلفن همراه که برای ارتباطات ضروری زوج استفاده می شود، عموماً جزو مستثنیات دین محسوب می گردند.

تشخیص شأن و ضرورت در بسیاری از این موارد به عهده قاضی یا کارشناس دادگستری است. این امر نیازمند ارائه مستندات و دفاع مناسب توسط زوج است.

در تعیین اموال قابل توقیف، همیشه این نکته را در نظر داشته باشید که هدف قانون، احقاق حق زوجه است، اما نه به قیمتی که حداقل های معیشتی زوج به خطر بیفتد. بنابراین، مستثنیات دین از اهمیت ویژه ای برخوردارند.

هزینه های توقیف اموال برای مهریه و شرایط اعسار زوجه

مطالبه مهریه، علاوه بر پیچیدگی های حقوقی، می تواند بار مالی قابل توجهی نیز برای زوجه به همراه داشته باشد. آگاهی از این هزینه ها و همچنین امکان درخواست اعسار، به زوجه کمک می کند تا با برنامه ریزی دقیق تری وارد این مسیر شود و در صورت نیاز، از حمایت های قانونی بهره مند گردد.

میزان هزینه های دادرسی و اجرایی

فرآیند توقیف اموال برای مهریه، شامل چندین نوع هزینه است که زوجه باید آن ها را پرداخت کند. این هزینه ها بسته به مرحله ای که پرونده در آن قرار دارد و میزان مهریه، متغیر هستند:

1. هزینه های مربوط به اداره ثبت: در مرحله اول و برای صدور اجراییه از دفترخانه ازدواج، هزینه ای جزئی بابت ابطال تمبر و خدمات اداری دریافت می شود. همچنین در اداره ثبت نیز ممکن است هزینه هایی بابت پیگیری و استعلام اموال از ارگان های مختلف (مانند راهور برای خودرو، اداره ثبت برای ملک و …) وجود داشته باشد که زوجه باید آن ها را پرداخت کند.
2. هزینه های دادرسی در دادگاه: اگر پرونده به دادگاه کشیده شود، زوجه باید هزینه های دادرسی را پرداخت کند. این هزینه ها شامل ابطال تمبر دادخواست است که معمولاً به صورت درصدی از مبلغ مهریه (تا سقف ۲۰ میلیون تومان در شورای حل اختلاف و مبالغ بالاتر در دادگاه خانواده) محاسبه می شود. این درصد معمولاً کمتر از یک درصد مهریه است.
3. هزینه های کارشناسی: در صورتی که برای ارزش گذاری اموال توقیف شده نیاز به نظر کارشناس رسمی دادگستری باشد، هزینه کارشناسی نیز بر عهده متقاضی (زوجه) خواهد بود که بعداً قابل مطالبه از زوج است.
4. هزینه های اجرایی: پس از صدور حکم و شروع فرآیند اجرا، هزینه هایی بابت عملیات اجرایی، مانند هزینه های مزایده و نقل و انتقال سند (در صورت انتقال مستقیم)، نیز وجود دارد که بخشی از آن در ابتدا توسط زوجه پرداخت می شود.

تمام این هزینه ها، هرچند ممکن است در ابتدا بر عهده زوجه باشد، اما در صورت موفقیت در پرونده، در نهایت زوج مکلف به پرداخت آن ها به همراه اصل مهریه خواهد بود.

مفهوم اعسار زوجه و نحوه درخواست آن

گاه ممکن است زوجه توانایی مالی لازم برای پرداخت هزینه های دادرسی و اجرایی را نداشته باشد. در چنین شرایطی، قانون این امکان را فراهم کرده است که زوجه بتواند درخواست «اعسار از پرداخت هزینه دادرسی» را به دادگاه ارائه دهد. اعسار به معنای ناتوانی مالی فرد در پرداخت هزینه های دادرسی است.

• نحوه درخواست: زوجه می تواند همزمان با ثبت دادخواست مطالبه مهریه و توقیف اموال، دادخواست جداگانه ای تحت عنوان «اعسار از پرداخت هزینه دادرسی» نیز تنظیم و به دادگاه ارائه کند. در این دادخواست، باید وضعیت مالی خود را شرح داده و دلایل ناتوانی در پرداخت هزینه ها را ذکر کند.
• مدارک لازم: برای اثبات اعسار، زوجه معمولاً باید لیست اموال و دارایی های خود را ارائه دهد و دو نفر شاهد عادل نیز باید شهادت دهند که زوجه توانایی مالی لازم برای پرداخت هزینه ها را ندارد.
• اولویت رسیدگی: در دادگاه خانواده، به دادخواست اعسار زوجه اولویت داده می شود و پیش از رسیدگی به اصل دعوای مهریه، به وضعیت اعسار زوجه رسیدگی می شود. این امر به این دلیل است که عدم توانایی پرداخت هزینه نباید مانع از دسترسی فرد به عدالت شود.

چگونه اثبات اعسار می تواند هزینه ها را به عهده زوج بگذارد؟

در صورتی که دادگاه یا شورای حل اختلاف، اعسار زوجه را احراز و تأیید کند، پیامدهای مهمی به دنبال دارد:

• زوجه از پرداخت هزینه های دادرسی (مانند ابطال تمبر) و در برخی موارد، حق الوکاله وکیل معاف می شود.
• تمامی این هزینه ها، در نهایت به عهده زوج قرار می گیرد و پس از صدور حکم مهریه، زوج مکلف به پرداخت آن ها خواهد بود.
• این امر به زوجه این امکان را می دهد که حتی بدون داشتن تمکن مالی کافی، بتواند فرآیند قانونی مطالبه مهریه خود را آغاز کرده و پیگیری کند و بار مالی از دوش او برداشته شود.

بنابراین، اگر زوجه با محدودیت های مالی برای پیگیری پرونده مهریه خود مواجه است، درخواست اعسار یک راهکار قانونی و مؤثر برای احقاق حقوق اوست. این موضوع نشان دهنده حمایت قانون از حقوق افراد، فارغ از توانایی مالی آن ها است.

بعد از توقیف اموال برای مهریه چه باید کرد؟ (مراحل پس از توقیف)

پس از طی مراحل دشوار شناسایی و توقیف اموال، این پایان راه نیست. در واقع، این مرحله آغاز یک فرآیند جدید برای تبدیل اموال توقیف شده به وجه نقد و وصول مهریه است. این گام ها برای زوجه از اهمیت ویژه ای برخوردارند تا اطمینان حاصل کند که تلاش هایش به ثمر نشسته است.

ارزش گذاری اموال توقیف شده توسط کارشناس رسمی دادگستری

اولین گام پس از توقیف یک مال، تعیین ارزش دقیق آن است. این کار توسط کارشناس رسمی دادگستری انجام می شود. کارشناس، با بررسی دقیق مال توقیف شده (اعم از ملک، خودرو، سهام یا هر دارایی دیگر)، قیمت کارشناسی آن را تعیین و به دادگاه یا اداره ثبت اعلام می کند. این ارزش گذاری پایه و اساس فرآیندهای بعدی مانند مزایده یا توافق مستقیم را تشکیل می دهد. زوجه می تواند در فرآیند انتخاب کارشناس یا اعتراض به نظر کارشناس، نقش داشته باشد تا از منصفانه بودن قیمت گذاری اطمینان حاصل کند.

مزایده اموال توقیف شده و چگونگی وصول مهریه از طریق آن

در صورتی که زوج پس از توقیف اموال، همچنان از پرداخت مهریه خودداری کند، راهکار نهایی برای وصول مهریه، مزایده اموال توقیف شده است. مراحل مزایده به شرح زیر است:

1. دستور مزایده: پس از ارزش گذاری کارشناس، مرجع قضایی (یا اداره ثبت) دستور برگزاری مزایده را صادر می کند.
2. آگهی مزایده: مزایده از طریق آگهی در روزنامه های کثیرالانتشار یا سامانه مزایده های الکترونیک به اطلاع عموم رسانده می شود تا افراد واجد شرایط بتوانند در آن شرکت کنند.
3. برگزاری مزایده: در تاریخ و زمان مقرر، مزایده برگزار می شود و اموال توقیف شده به بالاترین پیشنهاد قیمت فروخته می شوند.
4. وصول مهریه: پس از فروش مال در مزایده، مبلغ حاصل از فروش به صندوق دادگستری واریز شده و پس از کسر هزینه های اجرایی، مهریه زوجه به او پرداخت می گردد. اگر مبلغ حاصل از مزایده بیشتر از مهریه و هزینه ها باشد، مابقی به زوج بازگردانده می شود؛ و اگر کمتر باشد، زوجه همچنان می تواند برای وصول مابقی مهریه از سایر اموال زوج اقدام کند.

امکان توافق با زوج برای انتقال مستقیم اموال به زوجه

همیشه لازم نیست که فرآیند تا مزایده پیش برود. در بسیاری از موارد، پس از توقیف اموال، زوج حاضر به توافق با زوجه می شود تا از طریق مزایده و از دست دادن مال خود به قیمتی پایین تر جلوگیری کند. در این حالت، امکان توافق برای انتقال مستقیم مال توقیف شده به زوجه در قبال مهریه وجود دارد. این توافق می تواند با رضایت هر دو طرف و با نظارت مرجع قضایی یا اداره ثبت انجام شود. این روش معمولاً سریع تر و کم هزینه تر از مزایده است و به طرفین امکان می دهد تا با انعطاف پذیری بیشتری به نتیجه برسند. در چنین شرایطی، زوجه می تواند پیشنهاد کند که به جای مزایده، یک ملک، خودرو یا بخشی از سهام به نام او منتقل شود و در ازای آن، از مطالبه مهریه (به میزان ارزش مال) صرف نظر کند.

نحوه رسیدگی به ادعای زوج مبنی بر پرداخت مهریه یا اعسار

در هر مرحله ای از این فرآیند، زوج ممکن است ادعاهایی را مطرح کند:

• ادعای پرداخت مهریه: زوج ممکن است ادعا کند که پیشتر مهریه را به صورت کلی یا جزئی پرداخت کرده است. در این صورت، زوج باید مدارک و مستندات لازم (مانند فیش بانکی، رسید، شهادت شهود یا اقرار زوجه) را برای اثبات پرداخت ارائه دهد. دادگاه یا اداره ثبت به این ادعا رسیدگی می کند و در صورت اثبات پرداخت، میزان مهریه مطالبه شده تعدیل می شود.
• ادعای اعسار: زوج ممکن است برای جلوگیری از توقیف و مزایده اموال، دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه ارائه دهد. در این صورت، دادگاه به وضعیت مالی زوج رسیدگی می کند. اگر اعسار زوج ثابت شود، دادگاه حکم به تقسیط مهریه می دهد و زوج مکلف می شود مهریه را به صورت اقساطی پرداخت کند. در این حالت، توقیف اموال ممکن است تا زمان پرداخت اقساط یا در قبال عدم پرداخت آن ها، ادامه یابد. رسیدگی به این دادخواست اعسار نیز نیازمند ارائه مدارک و شهادت شهود از سوی زوج است.

فرآیند پس از توقیف اموال، نیاز به پیگیری دقیق و تصمیم گیری های هوشمندانه از سوی زوجه دارد. مشاوره با وکیل متخصص در این مرحله می تواند به زوجه کمک کند تا بهترین تصمیم را برای وصول کامل و سریع مهریه خود بگیرد و در مواجهه با ادعاهای زوج، قوی عمل کند.

جمع بندی و نتیجه گیری

مسیر مطالبه و توقیف اموال برای مهریه، مسیری پرچالش اما کاملاً قانونی برای احقاق حقوق مالی زوجه است. با در نظر گرفتن بخشنامه سال ۹۹ رئیس قوه قضاییه، اکنون این فرآیند با مراجعه اولیه به اداره ثبت آغاز می شود و در صورت عدم حصول نتیجه، به دادگاه خانواده کشیده می شود. از درخواست صدور اجراییه در دفترخانه ازدواج تا پیگیری در اداره ثبت و سپس، در صورت لزوم، رجوع به دادگاه، تمامی مراحل نیازمند آگاهی، دقت و پیگیری مستمر هستند.

این مقاله تلاش کرد تا با رویکردی گام به گام و زبانی روشن، تمامی ابعاد نحوه توقیف اموال برای مهریه را برای زوجه ای که در این راه قدم نهاده است، تبیین کند. از معرفی اموال قابل توقیف و مستثنیات دین گرفته تا بررسی هزینه ها و شرایط اعسار، همه و همه با هدف توانمندسازی خواننده با اطلاعات لازم ارائه شد. درک این فرآیند، نه تنها به زوجه کمک می کند تا به حق خود برسد، بلکه او را در برابر تلاش های احتمالی برای فرار از دین نیز مجهز می سازد.

اهمیت اقدام به موقع و کسب مشاوره حقوقی تخصصی در تمامی مراحل این فرآیند، از نکات کلیدی و حیاتی است. یک وکیل مجرب می تواند راهنما و همراه زوجه در این مسیر پیچیده باشد، از اتلاف وقت و انرژی جلوگیری کند و احتمال موفقیت در پرونده را به میزان قابل توجهی افزایش دهد. احقاق حق مهریه، نه فقط یک مطالبه مالی، بلکه گامی در جهت بازپس گیری آرامش و استقلال مالی است. با آگاهی و پشتکار، این چشم انداز روشن، قابل دستیابی خواهد بود و زوجه می تواند به حقوق قانونی خود دست یابد.