سندی از تاریخچه ی بالگرد حامل رییس جمهور

به گزارش خبرگزاری اکسیبو، بالگرد حامل رییس جمهور، وزیر امور خارجه، امام جمعه و استاندار آذربایجان شرقی که روز یکشنبه 30 اردیبهشت 1403 سقوط کرد، بل 212 (Bell 212) دوموتوره، ساخت آمریکا بود؛ بالگردی با ظرفیت حداکثر 15 نفر (دو خلبان و 13 سرنشین)، به طول 17 متر، ارتفاع 3 متر، سقف پروازی حدود 17 هزارپا که بیش ترین حجم برخاستی (قابلیت جابه جایی) آن 5 تن برآورد شده است.

بالگردی که برای اولین بار در سال 1968 در زمان جنگ ویتنام پرواز کرد، در ارتش ایالات متحده با نام یواچ-1ان تواین هویی (Twin Huey) شناخته شد و بل 212 (که سال 1971 وارد ناوگان هوایی شد) مدل غیرنظامی آن است. مدل نظامی آن هنوز هم توسط نیروی هوایی ایالات متحده و در ایتالیا، اسپانیا، آرژانتین و عربستان سعودی و… کاربرد دارد.

ایران تا سال 2023 دارای 10 فروند بالگرد بل 212 بود که دو فروند آن مورد استفاده ی نیروی هوایی و بقیه توسط نیروی دریایی استفاده می شوند؛ بالگردهایی که سال ها قبل از انقلاب خریداری شدند و در آسمان ایران به پرواز درآمدند. پایگاه اطلاع رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی به تازگی سندی را در این باره منتشر کرده که مشروح آن را در ادامه می خوانید:

در مجموعه ی سندهای موجود در مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پیش نویس قراردادی وجود دارد که خبر از احداث کارخانه ی هلیکوپترسازی برای ساخت 400 فروند بل 214 می دهد. این سند مکاتبه ی معاونت تسلیحاتی وزارت جنگ با اداره ی چهارم ستاد بزرگ ارتشتاران برای ارسال گزارش های حسن طوفانیان به محمدرضاشاه پهلوی است. (شماره پرونده 6075)

در پیش نویس قراردادی که طوفانیان، مسیول خرید اقلام دفاعی ارسال کرده، آمده است برای این کارخانه یک شهرک مناسب و مجهز به کلیه وسایل و امکانات لازم که گنجایش زندگی 2300 خانواده را داشته باشد ساخته خواهد شد.

کارخانه ی هلیکوپترسازی بل در اصفهان مستقر شد و چنان که روزنامه ی واشنگتن پست 12 می 1977 (22 اردیبهشت 1356) در گزارشی نوشت: «حضور شرکت بل در ایران، بزرگ ترین گروه افراد آمریکایی در ایران حتی بیش تر از نیروهای آمریکایی حاضر در ارتش ایران به حساب می آید. تا ماه آوریل 1975، شرکت بل بیش از 1700 کارمند فعال و 6000 نفر وابسته در ایران داشت. این تعداد در سال گذشته تا 8 درصد افزایش داشت…»

به نوشته ی این روزنامه «شاه 500 هلیکوپتر نظامی بل، به علاوه 100 هلیکوپتر بل دیگر از نوع مدل اوگستا (Augusta) سفارش داده بود. از آن جایی که کمبود نیروی کار ماهر ایران و مدیریت فنی این کشور، گرفتاری بزرگ و مزمن بود، ایران مجبور شد تا به شرکت بل جهت حفظ سرعت پرواز هلیکوپترهایش تکیه کند.»

متن پیش نویس قرارداد به این شرح است:

پیشگاه مبارک اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر بزرگ ارتشتاران

گزارش

مفتخراً به شرف عرض می رساند:

مذاکرات بین نمایندگان ارتش شاهنشاهی و روسای کمپانی بل و تکسترون با نظارت نماینده وزارت دفاع امریکا در تهران در مورد ایجاد یک کارخانه ی هلیکوپترسازی خاتمه یافته و پیش نویس قرارداد آماده شده است. نکات برجسته ی این پیش نویس به شرح زیر به شرف عرض خاک پای مبارک شاهانه می رسد:

1- ایجاد یک کارخانه هلیکوپترسازی برای ساخت 400 هلیکوپتر 214 ایران بطوریکه آخرین هلیکوپتر تا خاتمه سال 1984 (دی ماه 1363) تحویل گردد.

2- ایجاد مقدورات کامل برای ساخت هلیکوپترهای معروض در ایران بدست مهندسین و کارگران ایرانی در نیمه سال 1982 (اواسط تابستان 1361) و تحویل عملیات کارخانه به دولت شاهنشاهی ایران در این تاریخ (پیشرفت کار و افزایش تدریجی انتقال تخصص به ایرانیان باید طوری انجام گیرد که در تاریخ تحویل 87 درصد مدیران مهندسین کارگران فنی و مسیولین اموراداری را ایرانیان و 13 درصد بقیه را خارجیان تشکیل دهند و این نسبت باید بطور متعادل در تمام تخصص ها تقسیم شده باشد.)

3- واگذاری حق فروش انحصاری هلیکوپترهای ساخت ایران در منطقه فروش شامل 17 کشور به این شرح: پاکستان، هندوستان، مصر، لبنان مغرب، عراق، عربستان سعودی، کویت، ترکیه، افغانستان، سوریه، الجزیره، اردن، عمان،لیبی.

4- دولت شاهنشاهی ایران این اختیار را خواهد داشت که در صورت تمایل قراردادی برای ساخت و فروش انحصاری هلیکوپترهای 206 و 205 و 214 و 222 با طرف قرارداد منعقد نماید.

5- طرف قرارداد بررسی های لازم را برای بهبود هلیکوپتر 214 به طوری که بهتر جواب گوی شرایط جوی و اقلیمی ایران و نیازمندی ارتش شاهنشاهی باشد، به عمل خواهد آورد.

6- یک شهرک مناسب و مجهز به کلیه ی وسایل و امکانات لازم از نظر دبستان و دبیرستان، مسجد، درمانگاه، بیمارستان، پارک، سینما که گنجایش زندگی 2300 خانواده را داشته باشد در فاصله ی کمی از کارخانه (سه الی پنج کیلومتر) تحت نظارت طرف قرارداد و به هزینه ارتش شاهنشاهی ساخته خواهد شد.

7- برای آموزش لازم برای مدیران، مهندسین و تکنیسین ها و سایر تخصص ها وسیله ی طرف قرارداد اقدام خواهد شد و به این منظور ساخت کلاس، آمفی تیاتر، آزمایشگاه های مختلف و تامین وسایل کمک آموزشی در قرارداد پیش بینی شده است.

8- هزینه ی لازم برای انجام پروژه (بدون منظور داشتن حق العمل ثابت و حق العمل تشویقی که بر حسب فرمول پیشرفته پرداخت خواهد شد) با احتساب دلار در سال 1975 مبلغ – / 857764000 دلار پیش بینی شده است. این مبلغ مشمول ضریب افزایش قیمت ها می باشد و به موجب تخمینی که زده می شود افزایش قیمت تا خاتمه سال عملیات مشترک (1984) در حدود 45 درصد کل هزینه یا معادل مبلغی در حدود 390 میلیون دلار خواهد بود که با احتساب حق العمل ثابت و تشویقی که آن هم کمتر از 180 میلیون دلار در طول دوره عملیات نمی تواند باشد، به اضافه هزینه تشکیل دفتر ایرانی مدیر پروژه مبلغ کل هزینه به مبلغی در حدود 1450000000 دلار بالغ می گردد.

9- هزینه مبلغ معروض به نسبت های نامساوی در سال های 1976 تا 1984 پرداخت می گردد، پیش بینی شده است که بزرگترین رقم پرداخت در سال 1976 در حدود 190 میلیون دلار می باشد و کمترین آن در سال 1984 مبلغی در حدود 45 میلیون دلار خواهد بود.

10- در صورت امضاء قرارداد موعد اولین پرداخت به مبلغ 35 میلیون دلار در ژانویه 1976 (دی ماه 1354) خواهد بود و سپس به فاصله هر سه ماه به ترتیب 40 و 50 و 40 میلیون دلار (جمعاً در اولین سال قرارداد مبلغ 165 میلیون دلار) باید پرداخت گردد.

11- در پیش نویس قرارداد ضمانت اجرایی مالی علیه طرف قرارداد پیش بینی نشده است.

12- برای اینکه از یک نظارت دایم و مطمین استفاده شود، قرارداد با شرایط F. N. S به مرحله عمل و اجرا درخواهد آمد.

13- برای ایجاد کارخانه و شهرک نیاز به دو قطعه زمین هر یک به مساحت 2/25 کیلومتر مربع (در حدود 1/5 × 1/5 کیلومتر) به فاصله 3 الی 5 کیلومتر از یکدیگر در حومه تهران به مساحت 30 تا 50 کیلومتر می باشد و ضرورت دارد که هر چه زودتر زمین های مورد نیاز وسیله یک تیم متشکل از مهندسین ایرانی و نمایندگان طرف قرارداد انتخاب شود.

14- برای نظارت مستمر روی کارهای ساختمانی و عملیاتی ضرورت دارد که به عنوان اولین اقدام یک مدیر پروژه (که به عقیده نماینده وزارت دفاع امریکا در تهران باید یک امیر جوان صحیح العمل، مصمم، باشهامت که آشنایی کامل به زبان انگلیسی داشته باشد با یک سرهنگ واجد شرایط به نیل به درجه امیری ) انتخاب گردد.

15 – بزرگترین مسیله برای وصول به هدف یعنی ایجاد مقدورات کامل ساخت هلیکوپتر بدست مهندسین و کارگران ایرانی جلب پرسنل مستعد برای آموزش در تخصص های مورد نیاز می باشد. جدول نیازمندی پرسنل معروض بشرح زیر است

جمع نیازمندی برای سال 1977 (سال دوم قرارداد)…………………265

1978……………………………………………………………………………………….. 745

1979……………………………………………………………………………………….1424

1980……………………………………………………………………………………….1893

1981………………………………………………………………………………………..2141

1982…………………………………………………………………………………………2202

با شرح مراتب معروض استدعا دارد در صورت استقرار اراده سنیه شاهانه منویات خاطر خطیر شاهانه شرف صدور یابد.

تصویب استدعای معروضه منوط به اراده سنیه شاهانه است

از شرف عرض پیشگاه شاهانه گذشت

1354.08.22

جان نثار ارتشبد طوفانیان

25957