رنگ کردن و بافت پارچه دارایی بافی

دارایی بافی، یکی از نفیس ترین و پیچیده ترین هنرهای نساجی سنتی ایران است؛ شاهکاری هنری و فنی که در دل شهر تاریخی یزد، با گره های ظریف و رنگ های پرشور، داستانی از صبر و خلاقیت را روایت می کند. این هنر که در زبان مالایی به نام ایکات (به معنای گره زدن و رنگ کردن) شناخته می شود، فرایندی است که در آن، نقش و نگارها پیش از آنکه نخ ها به بافت پارچه تبدیل شوند، با رنگرزی ماهرانه بر روی تار و پود می نشینند.

هنرمند دارایی باف، با دیدی عمیق و دستانی چابک، هر گره را با قصدی مشخص می زند و هر رنگ را با دلی پر از عشق بر تار و پود می نشاند تا پارچه ای خلق شود که نه تنها چشم ها را نوازش می دهد، بلکه روح هر بیننده ای را به سفری در دل تاریخ و فرهنگ این سرزمین می برد. در این سفر هنری، می توان دید که چگونه نخ های ساده به نقشی زنده تبدیل می شوند و هر قطعه از این پارچه ها، بازتابی از هویت و میراث غنی یزد است.

ریشه ها و تعاریف: ایکات چیست و چرا دارایی نام گرفت؟

واژه ایکات ریشه ای مالایی دارد که از کلمه منجیکات به معنای بستن یا گره زدن گرفته شده است. این نام به خوبی ماهیت این هنر را توصیف می کند، زیرا اساس آن بر پایه گره زدن و رنگ نمودن نخ ها پیش از بافت استوار است. ایکات در بسیاری از نقاط جهان، از اندونزی و هند گرفته تا ژاپن و آمریکای مرکزی، با شیوه های بومی خود رواج داشته است، اما در ایران، این هنر کهن با نام دارایی بافی گره خورده و یزد را به عنوان قطب اصلی خود مطرح کرده است.

ایکات، واژه ای جهانی با ریشه های کهن

ریشه دقیق هنر ایکات در جهان به درستی مشخص نیست، اما شواهد تاریخی نشان می دهد که این تکنیک برای هزاران سال در فرهنگ های مختلف رواج داشته است. هر منطقه با توجه به مواد اولیه، سنت ها و ذوق هنری خود، برداشت منحصر به فردی از ایکات را ارائه داده است. در ایران نیز این هنر از دیرباز در مناطق مختلفی وجود داشته، اما در طول زمان، شهر یزد به مرکز اصلی تولید و حفظ دارایی بافی تبدیل شد. کارگاه های کوچکی که هنوز در کوچه پس کوچه های یزد فعال هستند، حکایت از قدمت و ریشه دار بودن این هنر در این دیار دارند.

داستان نام گذاری دارایی: از جهیزیه تا نماد ثروت

نام دارایی که بر این پارچه نفیس نهاده شده، خود داستانی جالب دارد. در گذشته های دور، پارچه های دارایی از ابریشم خالص بافته می شدند و به دلیل زیبایی، دوام و ظرافت بی نظیرشان، ارزش مادی و معنوی بالایی داشتند. این پارچه ها چنان گران بها بودند که اغلب به عنوان جزئی جدایی ناپذیر از جهیزیه عروس محسوب می شدند؛ وسیله ای سرمایه ای و باارزش که در واقع دارایی عروس به شمار می آمد. در باور عوام نیز این نقل قول رواج دارد که تنها افراد ثروتمند و متمول قادر به خرید این پارچه های گران قیمت بودند و همین موضوع، بر اعتبار و نام آن افزود. هر بافته دارایی، اثری یگانه است و هیچ دو بافتی را نمی توان همسان یافت؛ این ویژگی منحصر به فرد، ارزش هنری آن را دوچندان می کند.

مواد اولیه جادویی: نخ ها و رنگ ها در دارایی بافی

قلب هر پارچه دارایی، از نخ ها و رنگ هایی تشکیل شده است که با یکدیگر درآمیخته و نقوشی سحرآمیز را خلق می کنند. انتخاب نوع نخ و کیفیت رنگ ها، نه تنها بر زیبایی ظاهری پارچه تأثیر می گذارد، بلکه طول عمر و اصالت آن را نیز تضمین می کند. در گذشته های دور، ابریشم خالص حاکم بلامنازع این هنر بود، اما امروزه، با پیشرفت تکنولوژی، الیاف مصنوعی نیز جایگاه خود را در این صنعت یافته اند.

نخ مصرفی: از ابریشم اصیل تا الیاف نوین

در دوران باستان و حتی تا همین اواخر، نخ ابریشم خالص به عنوان تنها و بهترین گزینه برای بافت پارچه های دارایی شناخته می شد. نرمی، لطافت، درخشندگی طبیعی و قابلیت جذب بالای رنگ، ابریشم را به انتخابی ایده آل برای این هنر تبدیل کرده بود. نقش ابریشم در مرغوبیت و زیبایی نهایی پارچه دارایی انکارناپذیر است؛ حسی ابریشمی که با هر لمس، تاریخ و اصالت را تداعی می کند. با این حال، در دوران معاصر و با توجه به محدودیت ها و هزینه بالای ابریشم طبیعی، استفاده از الیاف جایگزین مانند ابریشم مصنوعی، ویسکوز، و ویسکوز رایون فیلامنت رواج یافته است. با وجود این تغییر، هنرمندان همچنان تلاش می کنند تا نخ هایی با کیفیت و ظرافت بالا را انتخاب کنند تا نقش پذیری و زیبایی طرح ها حفظ شود، زیرا کیفیت نخ مستقیماً بر وضوح و دقت الگوها در پارچه نهایی تأثیرگذار است.

رنگ ها: از دل طبیعت تا شیمی مدرن

همانند بسیاری از صنایع دستی سنتی، رنگ های مورد استفاده در دارایی بافی نیز در طول زمان دستخوش تغییر شده اند. در گذشته، زیبایی و ماندگاری رنگ ها مدیون طبیعت سخاوتمند بود، اما امروزه، رنگ های شیمیایی سرعت و تنوع بیشتری را به ارمغان آورده اند.

جادوی رنگ های طبیعی سنتی

در دنیای سنتی دارایی بافی، رنگ ها از دل طبیعت برمی آمدند و هر کدام قصه ای از خاک و گیاه و حشره داشتند. نیل، گنجینه ای از رنگ آبی عمیق و آسمانی، در حمام های رنگرزی جایگاه ویژه ای داشت و نخ ها را به رنگ آبی درمی آورد که یادآور آسمان کویری یزد بود. برای خلق طیف های مختلف رنگ قرمز، روناس و قرمزدانه به کار می رفتند؛ روناس از ریشه های گیاهی و قرمزدانه از حشره ای کوچک به دست می آمدند و نقوش را با شور و حرارت می آراستند. رنگ زرد که نماد خورشید و گرما بود، از پوست درختان گوناگون، گل ها و حتی ریشه برخی گیاهان استخراج می شد و طراوت را به پارچه می بخشید. مواد معدنی و خاکی گوناگون نیز برای تولید رنگ سیاه به کار می رفتند و عمق و تضاد را در طرح ها ایجاد می کردند. فرآیند استخراج و آماده سازی این رنگ ها خود هنری بود که نیازمند دانش و تجربه فراوان بود و ساعت ها و روزها زمان می برد تا رنگی با کیفیت و ماندگار حاصل شود.

ورود رنگ های شیمیایی و دلایل آن

با آغاز دوران مدرن و ورود رنگ های شیمیایی به بازار، صنعت دارایی بافی نیز مانند بسیاری از صنایع دستی دیگر، دستخوش تحول شد. این رنگ ها که از سرعت بالاتر و تنوع رنگی بیشتری برخوردار بودند، به تدریج جایگزین رنگ های طبیعی شدند. استفاده از رنگ های شیمیایی، فرآیند رنگرزی را تسریع بخشید و هزینه ها را کاهش داد، اما برخی معتقدند که روح و اصالت رنگ های طبیعی و همچنین ماندگاری و درخشندگی خاص آن ها را نمی توان با رنگ های شیمیایی جایگزین کرد. با این حال، تأثیر نوع رنگ بر زیبایی و ماندگاری پارچه همچنان یک چالش مهم برای هنرمندان و صنعتگران این حوزه است.

هنر دارایی بافی نه تنها در بافت، بلکه در گره زدن و رنگ کردن نخ ها قبل از آن آغاز می شود؛ هر گره، تعهدی به نقش آینده و هر رنگ، نفسی برای زندگی دوباره ی یک پارچه است.

گره زنی و رنگرزی: خلق نقش پیش از بافت (مراحل گام به گام رنگ کردن)

فرآیند خلق یک پارچه دارایی، پیش از آنکه دستگاه بافندگی به کار افتد، با گره زنی و رنگرزی آغاز می شود. این مرحله، که ایکاتینگ نام دارد، نقطه اوج خلاقیت و دقت در این هنر است. تصور کنید هنرمندی را که با دیدی آینده نگر، طرح نهایی را در ذهن خود مجسم کرده و سپس، با گره هایی ظریف، آن را بر روی نخ ها پیاده می کند. این کار، نیازمند تمرکز و صبوری بی حد و حصری است.

آماده سازی و منظم سازی الیاف: گامی اساسی در آغاز هنر

پیش از هر چیز، نخ های خام ابریشم یا ویسکوز باید آماده شوند. این الیاف ابتدا به دسته های منظم تقسیم می شوند. این دسته ها می توانند شامل ۳۰ تا ۴۰ تار نخ برای بافت های معمولی باشند، یا برای دستیابی به ظرافت بیشتر در نقوش، حتی به دسته های سه تایی کاهش یابند. پس از دسته بندی، الیاف از داخل دو تکه چوب سوراخ دار عبور داده می شوند. این چوب ها وظیفه مهار و یکنواخت نگه داشتن دسته های الیاف را بر عهده دارند تا همگی به صورت مرتب در کنار یکدیگر قرار گیرند و هنرمند بتواند طرح مورد نظر را به آسانی بر روی آن ها منتقل کند. این مرحله، بستر لازم را برای پیاده سازی نقش فراهم می آورد.

انتقال طرح و گره زنی (Ikating) روی نخ ها: هنر پیش بینی نقش

پس از آماده سازی الیاف، نوبت به مرحله حیاتی انتقال طرح و گره زنی می رسد. در این بخش، الگوی مورد نظر که از پیش بر روی کاغذ یا تخته رسم شده است، به دقت بر روی دسته های نخ منتقل می شود. سپس، با استفاده از نخ موم زده یا سایر مواد مقاوم به رنگ، قسمت هایی از نخ که قرار نیست رنگ بگیرند، به دقت گره زده و محکم می شوند. این گره ها نقش سد را ایفا می کنند و مانع از نفوذ رنگ به بخش های مشخص شده می شوند. دقت و ظرافت در این مرحله بسیار حیاتی است، زیرا شکل گیری نهایی نقش پارچه به طور کامل به نحوه و جای گیری این گره ها بستگی دارد. این فرآیند بسیار زمان بر و دشوار است و نیاز به مهارت و تجربه بالایی دارد، چرا که کوچکترین خطا می تواند طرح نهایی را دستخوش تغییر کند.

فرآیند رنگرزی (Dyeing): غوطه وری در بوم رنگ

با اتمام گره زنی، دسته های نخ آماده ورود به حمام های رنگ می شوند. هنرمند با توجه به طرح، نخ ها را به ترتیب در حمام های رنگ مختلف غوطه ور می کند. گره هایی که پیش تر بر روی نخ ها زده شده اند، از نفوذ رنگ به بخش های مورد نظر جلوگیری می کنند و این تفاوت در جذب رنگ، همان چیزی است که نقوش دارایی را خلق می کند. پس از هر مرحله رنگرزی، دسته های الیاف به دقت شسته می شوند تا رنگ ها تثبیت شده و اضافی آن ها پاک شود. این شستشو تضمین می کند که رنگ ها به خوبی بر روی الیاف بنشینند و در طول زمان دچار تغییر یا پس دادن رنگ نشوند.

باز کردن گره ها و آشکار شدن نقش ها: لمس جادوی ایکات

پس از اتمام فرآیند رنگرزی و تثبیت رنگ ها، نوبت به باز کردن گره ها می رسد. در این لحظه است که جادوی ایکات آشکار می شود. با باز شدن هر گره، طرح های محو و خاصی نمایان می شوند که به دلیل نفوذ جزئی رنگ به حاشیه های گره ها، حالتی blurry یا feathered (پری وار) پیدا می کنند. این نامنظمی های ظریف و مخلوط شدن جزئی رنگ ها در محل گره ها، یکی از ویژگی های بارز و زیبایی های منحصر به فرد پارچه دارایی است که آن را از سایر پارچه ها متمایز می سازد. این لحظه، پاداش ماه ها تلاش و صبر هنرمند است؛ دیدن نقشی که از دل گره ها و رنگ ها متولد شده است.

بافت پارچه: تولد دارایی (مراحل گام به گام بافت)

پس از اینکه نخ ها رنگی شدند و نقش های محو بر آن ها نشست، نوبت به مرحله بافت می رسد. اینجاست که دستگاه دارایی بافی، با قدمتی دیرینه، به صحنه می آید تا نخ های رنگین را در هم آمیزد و پارچه ای با هویت و شخصیت منحصر به فرد خلق کند. این مرحله نیازمند دقت، هماهنگی و درکی عمیق از تعامل تار و پود است.

چله کشی: آماده سازی بستر نقش

نخستین گام در فرآیند بافت، چله کشی است. در این مرحله، نخ های رنگ شده و آماده شده به دقت روی دستگاه دارایی بافی (که به آن دار نیز گفته می شود) کشیده می شوند. چله کشی، که به معنای تنظیم و قرار دادن نخ های تار در جای خود بر روی دار است، اهمیت فوق العاده ای دارد. دقت در این مرحله تضمین می کند که طرح ها در حین بافت به درستی تراز شوند و نقشی که هنرمند از پیش طراحی کرده، به همان شکل بر روی پارچه بنشیند. هرگونه اشتباه در چله کشی می تواند منجر به کج شدن یا نامنظمی طرح ها در پارچه نهایی شود.

دستگاه دارایی بافی: ابزاری باستانی برای خلق هنر

دستگاه دارایی بافی، که اغلب از چوب ساخته شده و ساختار ساده اما کارآمدی دارد، ابزاری است که قرن ها است هنرمندان یزدی با آن شاهکارهای خود را خلق می کنند. این دستگاه، بستر لازم را برای عبور نخ های تار و پود فراهم می آورد و امکان می دهد تا بافنده با حرکات منظم و هماهنگ، نخ ها را در هم تنیده و پارچه را گام به گام شکل دهد. با شروع فرآیند بافت، نخ های تار و پود با یکدیگر درگیر می شوند و هر حرکت دست بافنده، به پدید آمدن بخشی از نقش منجر می گردد.

نحوه پدید آمدن نقش در حین بافت: رقص تار و پود

زیبایی منحصر به فرد پارچه دارایی در تعامل ظریف بین نخ های تار و پود رنگ شده نهفته است. در حین بافت، با در هم تنیدن این نخ ها، الگوهای از پیش تعیین شده به آرامی آشکار می شوند. نقش بافنده در این مرحله بسیار حیاتی است، به ویژه در ایکات پود، که بافنده باید با مهارت خاصی نخ های پود را هدایت و تنظیم کند تا طرح ها به دقت در جای خود قرار گیرند. حرکات ظریف دست بافنده، هر تار و پود را به سمت جایگاه دقیق خود راهنمایی می کند و با هر رج بافت، نقش زنده و کامل تر می شود.

ویژگی های بصری پارچه دارایی: انعکاس نقشی نامنتظم و دلنشین

پارچه دارایی، پس از تکمیل بافت، دارای ویژگی های بصری خاصی است که آن را از سایر پارچه ها متمایز می کند. یکی از این ویژگی ها، حالت کمی کشی پارچه است که به دلیل نوع بافت و فرآیند گره زنی و رنگرزی نخ ها ایجاد می شود. به همین علت، طرح ها روی پارچه دارایی معمولاً خیلی دقیق و شارپ نیستند؛ به طور معمول طرح هایی ساده، هندسی و بزرگ را می توان در آن ها مشاهده کرد. همین نامنظمی های ظریف و محو بودن خطوط، که نتیجه نفوذ جزئی رنگ در محل گره ها و خاصیت کشسانی الیاف است، به دارایی بافی زیبایی خاص و دلنشینی می بخشد. نرمی و موج دار بودن خاص بافت نیز از دیگر ویژگی هایی است که آن را از سایر نساجی ها، حتی چاپ باتیک، متمایز می سازد و به آن حسی از حرکت و زندگی می بخشد.

انواع روش های دارایی بافی (ایکات): عمق پیچیدگی و مهارت

هنر ایکات، تنها یک روش واحد نیست، بلکه دارای شیوه های متنوعی است که هر کدام پیچیدگی ها و زیبایی های خاص خود را دارند. این روش ها، بسته به اینکه کدام دسته از نخ ها (تار، پود یا هر دو) قبل از بافت رنگرزی می شوند، تقسیم بندی می شوند و هر یک، نیازمند مهارت و دقت متفاوتی از سوی هنرمند هستند.

ایکات تار (Warp Ikat): آغازین و پایه ای

در روش ایکات تار، این نخ های تار هستند که پیش از آنکه روی دستگاه بافندگی چله کشی شوند، مورد عملیات گره زنی و رنگرزی قرار می گیرند. پس از تکمیل این فرآیند، نخ های تار رنگ شده بر روی دار کشیده می شوند و نخ های پود که معمولاً تک رنگ و بدون طرح هستند، به آن ها بافته می شوند. در این روش، نقوش اصلی پارچه توسط نخ های تار از پیش رنگ شده شکل می گیرد و بافنده نقش کمتری در ایجاد تغییر در طرح حین بافت دارد. این نوع ایکات معمولاً ساده تر از انواع دیگر است و تکنیک آن از ابتدا در آسیای جنوب شرقی رایج بوده است.

ایکات پود (Weft Ikat): نیازمند دقت و مهارت بالا

ایکات پود، شیوه ای پیچیده تر است که در آن، نخ های پود پیش از بافت رنگرزی می شوند. این نخ ها روی یک قاب مستطیل شکل پیچیده می شوند و قسمت هایی که قرار نیست رنگ بگیرند، گره زده می شوند. در این روش، مهارت و دقت بافنده در حین بافت بسیار حیاتی است، زیرا هر گره و هر نخ پود باید در جای دقیق و معین خود قرار گیرد تا طرح مورد نظر آشکار شود. بافنده در این نوع ایکات، تا اندازه ای می تواند با حرکت دادن و جلو و عقب بردن پود، نقش هایی را که خود در نظر دارد به وجود آورد و این امر، انعطاف پذیری بیشتری را در خلق طرح فراهم می آورد. این روش بسیار پرکاربردتر و گرانبهاتر از ایکات تار است.

ایکات تار و پود دوگانه (Double Ikat): اوج هنر و صبر

ایکات تار و پود دوگانه، که به آن ایکات دوگانه نیز گفته می شود، پیچیده ترین و با ارزش ترین نوع ایکات است. در این شیوه، هم نخ های تار و هم نخ های پود، هر دو پیش از بافت و به روش گره زنی، رنگرزی می شوند. تصور کنید که برای هر دو دسته نخ، باید طرح ها به دقت گره زنی و رنگرزی شوند و سپس در حین بافت، این دو طرح رنگی به گونه ای در هم تنیده شوند که نقش نهایی به درستی و با ظرافت بی نظیری پدید آید. این فرآیند نیازمند مهارت فوق العاده ای در هر دو مرحله گره زنی و بافت است. به دلیل پیچیدگی بی نظیر و زمان بر بودن این روش، گاهی تکمیل یک بافت ظریف و پیچیده از نوع ایکات دوگانه، بیش از یک سال زمان می برد و همین امر، آن را به اوج هنر و مهارت بافندگی تبدیل کرده است.

کاربردها: از بقچه تا مد روز، تکاملی در گذر زمان

پارچه های دارایی بافی، با زیبایی و الگوهای خاص خود، همواره جایگاه ویژه ای در فرهنگ و زندگی مردم ایران، به ویژه در یزد، داشته اند. از گذشته های دور تا به امروز، کاربردهای این پارچه ها تغییر و تکامل یافته و از خانه های سنتی تا دنیای مد مدرن راه یافته اند.

کاربردهای سنتی: میراثی از گذشته

در گذشته، پارچه های دارایی عمدتاً برای مصارف خانگی و کاربردی بافته می شدند. از جمله رایج ترین کاربردهای سنتی آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• رومیزی: برای تزئین سفره ها و میزهای پذیرایی.
• روتختی و لحاف: به عنوان پوشش های زیبا و گرم برای تختخواب.
• بقچه: برای بسته بندی و نگهداری لباس ها و لوازم شخصی.
• سوزنی: به عنوان نوعی پرده یا آویزه تزئینی.
• پرده: برای پوشش پنجره ها و ایجاد حریم خصوصی.

این کاربردها نشان دهنده جایگاه دارایی بافی در زندگی روزمره و اهمیت آن در دکوراسیون و لوازم منزل سنتی ایرانی است.

کاربردهای مدرن و نوین: هنر در زندگی امروز

با گذشت زمان و تغییر سبک زندگی، هنرمندان و طراحان خلاق، کاربردهای جدیدی برای پارچه های دارایی بافی پیدا کرده اند که به حفظ و رونق این هنر کمک شایانی کرده است. امروزه می توان دارایی بافی را در محصولات متنوعی مشاهده کرد که به زندگی مدرن رنگ و بویی سنتی می بخشند:

• شال و روسری: به عنوان اکسسوری های مد و لباس.
• کوله پشتی و کیف: تلفیقی از هنر سنتی و کاربرد روزمره.
• انواع لباس و مانتو: طرح های دارایی به لباس ها جلوه ای منحصر به فرد می بخشند.
• چادر شب: نوعی پوشش سنتی که در برخی مناطق به کار می رود.
• آستری: به عنوان آستر لباس ها یا کیف های نفیس.
• سایر محصولات هنری: مانند کوسن، قاب های تزئینی و محصولات دیگر که این هنر را به خانه ها و فضاهای مدرن وارد می کنند.

این تنوع در کاربردها، نه تنها به پایداری این هنر کمک می کند، بلکه راه را برای معرفی آن به نسل های جدید و بازارهای جهانی هموار می سازد.

چالش ها و آینده دارایی بافی: حفظ یک میراث گرانبها

هنر دارایی بافی، همچون بسیاری از صنایع دستی کهن، در مسیر خود با چالش هایی مواجه است. دشواری و زمان بر بودن فرآیند تولید، نیاز به مهارت بالا و کاهش تعداد هنرمندان فعال در این رشته، از جمله موانعی هستند که بقای این میراث گرانبها را تهدید می کنند. با این حال، اهمیت حفظ و احیای این هنر باستانی بیش از پیش احساس می شود. دارایی بافی نه تنها یک محصول نساجی، بلکه نمادی از هویت فرهنگی، خلاقیت و صبر مردمان این سرزمین است.

برای تضمین آینده دارایی بافی، نقش نسل جدید و حمایت دولت و نهادهای فرهنگی حیاتی است. آموزش جوانان به این تکنیک های کهن، حمایت از کارگاه های موجود، ترویج و معرفی این هنر در سطح ملی و بین المللی، و فراهم آوردن بسترهای مناسب برای فروش محصولات، می تواند به حفظ و رونق دوباره این صنعت کمک کند. هر سرمایه گذاری در این حوزه، سرمایه گذاری در حفظ بخشی از هویت و تاریخ یک ملت است؛ هویتی که در تار و پود هر پارچه دارایی، به زیبایی نمایان است.

دارایی بافی، هنری است که در هر گره و هر رنگ خود، داستانی از هزاران سال صبر، خلاقیت و عشق را نهفته دارد. از گره زنی های پیچیده بر روی نخ ها گرفته تا رقص تار و پود بر دستگاه بافندگی، هر مرحله از خلق این پارچه های نفیس، گویی روایتی است از تلاش انسان برای تبدیل مواد ساده به اثری هنری و ماندگار. این هنر، نه تنها نمادی از فرهنگ غنی یزد، بلکه یادگاری ارزشمند از میراث نساجی ایران است که با خود روح اصالت و زیبایی را به همراه دارد.

حمایت از هنرمندان دارایی باف و بازدید از کارگاه های پر از شور و زندگی آن ها، به ویژه در شهر یزد، نه تنها تجربه ای فراموش نشدنی را برای هر بازدیدکننده رقم می زند، بلکه گامی مؤثر در جهت حفظ این گنجینه ملی برای نسل های آینده خواهد بود. ارزش بی بدیل دارایی بافی در میراث جهانی، فراتر از یک پارچه صرف است؛ آن را باید به عنوان نمادی زنده از هنر، مهارت و هویت ایرانی گرامی داشت.