خاک صحنه گِل شد – اکسیبو

حضور بلاگرها یا به زبان خودمانی تر شاخ های اینستاگرامی در فضای تیاتر این روزها در قالب نمایشنامه خوانی «آدم خوارها» داد خیلی ها را درآورده و از مخاطبان جدی این هنر گرفته تا بازیگران معروف را به واکنش در رابطه با این مساله واداشته است. حضور شاخ های مجازی و اثرپذیری فضای هنرهای نمایشی از اینفلوینسرها در یکی، دوسال اخیر شدت بیشتری گرفته است.

به گزارش اکسیبو، فرهیختگان نوشت: حضور بلاگرها یا به زبان خودمانی تر شاخ های اینستاگرامی در فضای تیاتر این روزها در قالب نمایشنامه خوانی «آدم خوارها» داد خیلی ها را درآورده و از مخاطبان جدی این هنر گرفته تا بازیگران معروف را به واکنش در رابطه با این مساله واداشته است. حضور شاخ های مجازی و اثرپذیری فضای هنرهای نمایشی از اینفلوینسرها در یکی، دوسال اخیر شدت بیشتری گرفته است. پیش تر نیز با میدان داری امثال «گل منو اذیت نکنین « ها تا جای ممکن عرصه صحنه را به ابتذال زندگی پست مدرن آغشته کرده بود و در این مرتبه نیز بهتر است عاری از هرگونه شگفت زدگی به این پدیده نگاه کنیم و به تحلیل پله به پله آن بپردازیم.

وقتی کیفیت فدای کمیت می شود

دولت درطول سالیان گذشته تصمیم گرفت تا تصدی گری خود بر فرهنگ را به شکل چشمگیری کاهش دهد و عرصه را برای حضور روزافزون سرمایه گذاران در این زمینه فراهم کند. پای پول که به قضیه باز شد رفته رفته همه چیز را زیر سیطره پرصلابت خود مدفون کرد. در این شرایط بود که گروه های نمایشی برای اینکه اجرای صحنه ای تیاترشان با وقفه مواجه نشود و بیشتر بتوانند به کار و فعالیت بپردازند، تصمیم گرفتند که راه خود را از پیشینیان خود جدا کنند و ادامه حیات شان را به خواست صاحبان سرمایه پیوند بزنند. درحقیقت تصمیمات چند ساله منجر شد که فرهنگ از معنا تهی و تمام اهداف به سمت پول و کسب سود و منفعت شخصی خلاصه شود. بازار قواعدش را به هنر تحمیل کرد و برای مدتی با کوچ بازیگران شاخص سینمای جریان اصلی به تیاتر بهاری هرچند کوتاه مدت را به این حوزه آورد که معلوم بود با مصرف جذابیتش برای بیننده دیگر نمی تواند به حضور این افراد برای پر کردن سالن ها از تماشاگر دلخوش کند. گیرایی و جاذبه استفاده از چهرها که ته کشید، دست گروه های تیاتری برای مرتفع کردن دخل و خرج خود یا رسیدن به آرزوی محال سود، خالی شد و آنها تنها راه چاره را در پیگیری این واقعیت دیدند که از شاخ ها و بلاگرهای مجازی- که تازه فرصتی برای دیده شدن پیدا کرده بودند- استفاده کنند و با هر ضرب و زوری که شده به حیات شان ادامه دهند.
می توان به کارورزان عرصه تیاتر این حق را داد که آنها چاره ای جز پیروی از واقعیت این روزها ندارند و برای حضور در چنین شرایطی باید دست به هر کاری بزنند تا حداقل کمیت را همچون کیفیت از دست ندهند. اقتصاد نابه سامان و وضع بد معیشت مردم در این روزگار نیز باعث شده محتوای سبد فرهنگی شان در مقایسه با گذشته خالی تر به نظر برسد و کمتر برای رفتن به تیاتر و تماشای یک نمایش عمیق و گاه غامض هزینه مصرف کنند و اگر هم تیاتر را برگزینند به تماشای آثاری می روند که بتواند برای لحظاتی هم که شده آنها را از غم زندگی در شرایط سخت اقتصادی جدا کند تا در اتمسفری شاداب تر دغدغه های روزمره اش را به باد فراموشی بسپرد. از زمانی که مرجعیت فکری عوام به بلاگرها و شاخ های اینستاگرامی سپرده شد باید این احتمال را می دادیم که آنها به مرور تمام عرصه ها را درنوردند و حضوری گسترده تر را در حیات اجتماعی مردم ایران تجربه کنند درواقع کمی تعجب برانگیز است که بخشی از کاربران فضای مجازی به میدان داری این روزهای بلاگرها واکنش نشان می دهند. البته این نکته را نیز باید لحاظ کنیم که این تنها در ایران نیست که چنین اتفاقی روی داده است، بلکه ورود افراد عادی به حوزه ای که هیچ تخصصی روی آن ندارند در دیگر نقاط دنیا هم تجویز شده است و ما در کشور تنها به دنبال پیاده کردن آن ایده ها هستیم.

نظارت دولت؛ حلقه مفقوده
طبیعتا وقتی جذب سرمایه در تیاتر به عنوان اولویت همه فعالیت ها قرار می گیرد دستان نیرومند نظارت نیز بی بنیه تر از پیش به کارش ادامه می دهد. وقتی هم که ابزار تولید یک کار خوب از ید دولت خارج می شود افراد نیازی نمی بینند که برای ادامه کارشان نظر حاکمیت را جویا و وقعی برای بایدها و نبایدها قایل شوند. دستگاه نظارتی به عنوان ابزار دست قانون، در ابتدا به متن نمایشی که قرار است اجرا شود در صورت رعایت موازین مربوط مجوز می دهد ولی وقتی سالن های خصوصی با تدلیس و تقلب سر قانون کلاه می گذارند و پیش از هر چیز با هنرمند برای اجرای متنش قرارداد می بندند تیغ نظارت نیز دیگر نمی برد و قانونگذار و ضابط قانونی اش در صورت عدم اعطای مجوز با داد و قال لشکر مجازی روبه رو می شوند، کاری جز تسلیم از دست شان برنمی آید و با کمترین میزان نظارت بر محتوای اثر به آن اجازه اجرا می دهند. اما این تنها یک جنبه از واقعیت ماجراست و دستگاه های فرهنگی عموما در اعمال محدودیت ها سلیقه ای عمل کرده است. به عنوان نمونه جلوی نمایش «تانگوی تخم مرغ داغ» (1393)، «حکم» (1401) و… را با هدف اجرای قانون می گیرد ولی وقتی نوبت به تیاترهای سوپرمارکتی و سطحی و سخیف می رسد هیچ واکنش خاصی از خود بروز نمی دهد و سلیقه عموم را در انتخاب این نمایش های بی مایه دخیل می داند! به اینها می توان ناترازی در بها دادن به بعضی از نمایش های در اصطلاح فاخر و بی پشتوانه سازی و بایکوت نمایش هایی را که می توانند به وسعت دید بیننده اهمیت بدهند هم اضافه کرد.

راهکار چیست؟
در فضای مغشوش فعلی تنها می توان به مسکن های مقطعی فکر کرد و روی زخم های جامعه تیاتر مرهم موقتی گذاشت. یکی از این راه ها را می توان عرضه سوبسید به تیاتر دانست تا این هنر برای مدتی هم که شده به ریل خود بازگردد و به راهش ادامه دهد. در گفت وگویی که محمود سالاری، معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با ایرنا داشته، اظهار کرد که تاکید شخص وزیر بر افزایش مطلوب بودجه تیاتر است و تجهیز و بهسازی سالن های تیاتری که در اختیار این وزارتخانه قرار گرفته به عهده این نهاد قرار دارد. اما اگر بخواهیم کمی به آرمان هایمان فرصت عرض اندام بدهیم باید این نکته را عنوان کنیم که ساخت سالن تیاتر توسط دولت هم باید در دستور کار قرار بگیرد تا هنر نمایش بدون وقفه به حیاتش ادامه دهد. واقعیت این است که بودجه دهی به مجموعه های هنری مثل تیاتر وضعیت مطلوبی ندارد. سالاری در گفت وگویی که هم با «فرهیختگان» داشت در پاسخ به این سوال که بودجه دولت برای بخش هنرهای نمایشی چقدر است، گفت: «سال 1401 اعتبار ما برای حمایت و تولید در عرصه تیاتر، 40 میلیاردتومان بود، یعنی به اندازه یک فیلم سینمایی.» تیاتر به مثابه هنر در تمام دنیا برای ادامه دادن به زیستش احتیاج به حمایت های دولتی دارد تا صرفا خواست سرمایه خوارها فعال مایشاء میدان نباشد و هنرمندان واقعی خانه نشین نشوند. اگر این اتفاق بیفتد آن وقت کمتر شاهد تماشای آدم خوارها روی صحنه تیاتر خواهیم بود.

پایان خبر اکسیبو