حکم جلب مهریه به چه صورت است؟

حکم جلب مهریه ابزاری قانونی است که پس از صدور حکم قطعی دادگاه مبنی بر محکومیت زوج به پرداخت مهریه و عدم پرداخت آن، صادر می شود. این حکم به زن اجازه می دهد تا برای وصول حق خود اقدام کند و مرد را به دلیل بدهی مهریه بازداشت نماید. این فرآیند دارای شرایط و مراحل قانونی مشخصی است که آگاهی از آن ها برای هر دو طرف اهمیت فراوانی دارد.

مهریه، به عنوان یکی از مهم ترین حقوق مالی زن در عقد ازدواج، از همان لحظه جاری شدن صیغه عقد بر ذمه مرد قرار می گیرد. در زندگی مشترک، ممکن است شرایطی پیش بیاید که زن نیاز به مطالبه مهریه خود پیدا کند و مرد به دلایل مختلفی از پرداخت آن سر باز زند یا توانایی مالی برای ادای آن را نداشته باشد. در چنین مواقعی، قانون راهکارهایی را برای احقاق حقوق زن پیش بینی کرده است که یکی از آن ها، «حکم جلب مهریه» است. این حکم، فرآیندی حقوقی است که با پیچیدگی ها و جزئیات خاص خود همراه است و شناخت دقیق آن می تواند به افراد درگیر با این موضوع، دیدگاهی روشن و راهبردی ارائه دهد. این مقاله به بررسی جامع و گام به گام حکم جلب مهریه می پردازد تا هر دو طرف پرونده، چه زوجه که در پی احقاق حق خود است و چه زوج که با این موضوع مواجه شده، با آگاهی کامل تری به پیگیری امور حقوقی خود بپردازند.

۱. حکم جلب مهریه چیست و چرا صادر می شود؟

در شرایطی که زنی مهریه خود را مطالبه کرده و تمامی مراحل قانونی اولیه برای وصول آن طی شده باشد، اما مرد همچنان از پرداخت این حق قانونی امتناع ورزد، «حکم جلب مهریه» به عنوان یک اهرم قانونی قدرتمند به میان می آید. این حکم در واقع یک دستور قضایی است که به ضابطین قضایی اجازه می دهد تا زوج را به دلیل عدم پرداخت دین مهریه، بازداشت و به مرجع قضایی مربوطه تحویل دهند.
مبنای قانونی این اقدام در ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی نهفته است. این ماده بیان می دارد که در صورتی که امکان دسترسی به اموال محکوم علیه (مرد) برای وصول محکوم به (مهریه) وجود نداشته باشد، محکوم له (زن) می تواند درخواست بازداشت او را تا زمان اجرای حکم یا اثبات اعسار، مطرح کند. هدف اصلی از صدور چنین حکمی، ایجاد فشار لازم بر مرد برای انجام تعهد مالی خود و پرداخت مهریه است. این اقدام قانونی، نه به معنای مجرم شناختن مرد، بلکه به منظور تضمین اجرای یک حکم مالی و وصول بدهی است.

تفاوت حکم جلب مهریه با جلب کیفری

در اغلب مواقع، مفهوم «حکم جلب مهریه» با «جلب کیفری» که در پرونده های جنایی یا جرائم دیگر صادر می شود، اشتباه گرفته می شود. این ابهام ممکن است نگرانی هایی را برای زوج در مورد ماهیت این حکم ایجاد کند. مهم است که بدانیم تفاوت بنیادین بین این دو نوع جلب وجود دارد.

حکم جلب مهریه یک اقدام حقوقی است و نه کیفری. عدم پرداخت مهریه، برخلاف برخی تصورات، جرم محسوب نمی شود. بنابراین، مرد به دلیل ارتکاب یک جرم بازداشت نمی شود؛ بلکه بازداشت او به خاطر عدم پرداخت یک «دین مالی» یا «بدهی» است که حکم قطعی دادگاه در مورد آن صادر شده است. جلب کیفری، زمانی صادر می شود که فرد مرتکب جرمی شده و تحت پیگرد قانونی قرار گیرد، مانند سرقت، کلاهبرداری یا سایر بزهکاری ها. در این موارد، بازداشت فرد مستقیماً با ماهیت مجرمانه عمل او در ارتباط است و می تواند منجر به مجازات های کیفری شود.

در پرونده مهریه، بازداشت به منظور اجرای یک حکم مالی و وصول طلب صورت می گیرد. این بازداشت تا زمان پرداخت مهریه یا بخش مربوط به آن، اثبات اعسار، یا توافق با زوجه ادامه خواهد داشت. این تمایز حقوقی، درک دقیق تری از جایگاه حکم جلب مهریه در نظام قضایی کشورمان ارائه می دهد.

۲. شرایط لازم برای دریافت حکم جلب مهریه (گام های پیش نیاز)

گرفتن حکم جلب مهریه، فرآیندی نیست که بتوان به سادگی و بدون طی کردن مراحل خاصی آن را انجام داد. این مسیر حقوقی دارای پیش نیازها و شرایطی است که هر یک از آن ها باید به درستی رعایت شوند تا امکان صدور این حکم فراهم آید. در واقع، این گام ها تضمین کننده این هستند که تمامی راه های قانونی برای وصول مهریه امتحان شده و حقانیت زوجه در مطالبه آن به اثبات رسیده است.

اثبات مطالبه مهریه: از اداره ثبت تا دادگاه خانواده

نخستین و اساسی ترین شرط، این است که زوجه به طور رسمی و قانونی مهریه خود را مطالبه کرده باشد و مرد از پرداخت آن خودداری کرده باشد. این مطالبه طی دو مسیر اصلی انجام می پذیرد:

1. مسیر ثبتی: بر اساس رویه قضایی فعلی، زوجه ابتدا باید برای مطالبه مهریه خود به «اداره اجرای ثبت اسناد و املاک» مراجعه کند. در این مرحله، زن درخواست صدور اجراییه از سند ازدواج را مطرح می کند تا اموال منقول یا غیرمنقولی که به نام زوج ثبت شده، توقیف و از محل آن ها مهریه پرداخت شود. اگر از طریق این اداره، اموالی برای توقیف یافت نشود یا وصول مهریه از این طریق میسر نگردد، اداره ثبت گواهی «عدم امکان وصول مهریه از طریق اجرای ثبت» را صادر می کند.
2. مسیر قضایی: پس از دریافت گواهی از اداره ثبت، زوجه می تواند با ارائه این گواهی به «دادگاه خانواده»، دادخواست مطالبه مهریه را تقدیم کند. در این مرحله، دادگاه به ادعای زوجه رسیدگی کرده و با در نظر گرفتن نوع مهریه (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه) و وضعیت مالی زوج، حکم مقتضی را صادر می کند. مهریه «عندالمطالبه» به محض عقد، حق زن است و زن هر زمان که بخواهد می تواند آن را طلب کند؛ در حالی که مهریه «عندالاستطاعه» منوط به توانایی مالی مرد است که اثبات آن بر عهده زن خواهد بود.

بنابراین، پیش از هر اقدامی برای جلب، زن باید ثابت کند که دین مهریه به طور قانونی مطالبه شده و مرد از پرداخت آن امتناع کرده است.

صدور و قطعی شدن حکم دادگاه

پس از بررسی های لازم در دادگاه خانواده، در صورت احراز حقانیت زن، دادگاه حکم به محکومیت زوج به پرداخت مهریه صادر می کند. اما این حکم به تنهایی برای درخواست جلب کافی نیست؛ بلکه این حکم باید «قطعی و لازم الاجرا» شده باشد.

«قطعی شدن حکم» به این معناست که تمامی مهلت های قانونی برای اعتراض به حکم (مانند تجدیدنظرخواهی در دادگاه تجدیدنظر و فرجام خواهی در دیوان عالی کشور) به پایان رسیده باشد و هیچ راهی برای اعتراض به آن حکم در مراجع بالاتر قضایی وجود نداشته باشد. تا زمانی که حکم قطعیت پیدا نکند، قابلیت اجرا نخواهد داشت و به تبع آن، امکان صدور حکم جلب نیز فراهم نمی شود. این مرحله می تواند بسته به پیچیدگی پرونده و زمان بندی دادگاه ها، مدت زمان متفاوتی به طول بینجامد.

صدور اجراییه و ابلاغ آن به زوج

پس از قطعی شدن حکم دادگاه مبنی بر محکومیت زوج به پرداخت مهریه، زوجه باید از همان شعبه دادگاهی که رأی قطعی را صادر کرده است، تقاضای «صدور اجراییه» کند. اجراییه، سندی رسمی است که به زوج ابلاغ می شود و او را ملزم به پرداخت مهریه در یک مهلت قانونی مشخص می کند. این مهلت طبق قانون، معمولاً سی روز پس از تاریخ ابلاغ اجراییه به زوج است.

ابلاغ صحیح و قانونی اجراییه به زوج، اهمیت فراوانی دارد؛ چرا که مهلت ۳۰ روزه برای پرداخت مهریه یا تقدیم دادخواست اعسار، از تاریخ ابلاغ آغاز می شود. در این بازه زمانی، زوج دو انتخاب مهم پیش رو دارد: یا مهریه را به طور کامل یا اقساطی پرداخت کند، یا دادخواست اعسار (ناتوانی از پرداخت) خود را به دادگاه ارائه دهد. این مهلت، فرصتی است تا زوج وضعیت مالی خود را مشخص کند یا با زوجه به توافق برسد.

عدم پرداخت مهریه یا عدم اثبات اعسار

شرط نهایی و کلیدی برای صدور حکم جلب، این است که پس از ابلاغ اجراییه و سپری شدن مهلت ۳۰ روزه، زوج:

• مهریه را پرداخت نکرده باشد.
• دادخواست اعسار خود را در مهلت قانونی ارائه نکرده باشد.
• دادخواست اعسار او توسط دادگاه رد شده باشد.

تنها در صورتی که یکی از این شرایط محقق شود و هیچ یک از راه های قانونی برای پرداخت یا اثبات ناتوانی مالی از سوی زوج انجام نشده باشد، زوجه می تواند به واحد اجرای احکام دادگاه مراجعه کرده و رسماً درخواست صدور حکم جلب را مطرح کند. در این مرحله است که تمامی پیش نیازهای قانونی برای فعال شدن اهرم جلب مهریه فراهم شده و دادگاه اقدام به صدور دستور جلب می کند.

۳. مراحل گام به گام گرفتن حکم جلب مهریه (فرآیند عملی)

پس از درک شرایط و پیش نیازهای قانونی، اکنون زمان آن است که به مراحل عملی و گام به گام دریافت حکم جلب مهریه بپردازیم. این فرآیند، شبیه به طی کردن یک مسیر مشخص است که هر قدم در آن، شما را به مقصد نزدیک تر می کند. دانستن این گام ها برای هر زوجه ای که در پی احقاق حق خود است، بسیار کاربردی خواهد بود.

مرحله اول: مطالبه مهریه (مسیر ثبتی و قضایی)

مسیر مطالبه مهریه با درخواست رسمی زوجه آغاز می شود. همانطور که پیشتر گفته شد، زوجه ابتدا باید برای مطالبه مهریه به «اداره اجرای ثبت اسناد و املاک» مراجعه کند. در این مرحله، با ارائه سند ازدواج، درخواست اجراییه ثبتی داده می شود. هدف از این اقدام، شناسایی و توقیف اموال منقول و غیرمنقول زوج از طریق اداره ثبت است. اگر در این مسیر اموالی از زوج شناسایی یا توقیف نشود، اداره ثبت گواهی «عدم امکان وصول مهریه از طریق ثبت» را صادر می کند.

پس از دریافت این گواهی، زوجه می تواند با مراجعه به «دفاتر خدمات الکترونیک قضایی»، دادخواست مطالبه مهریه خود را به «دادگاه خانواده» تقدیم کند. در این دادخواست، زن باید میزان مهریه و نحوه پرداخت (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه) را مشخص کرده و مدارک لازم را پیوست نماید. دادگاه به این دادخواست رسیدگی می کند و پس از شنیدن اظهارات طرفین و بررسی اسناد، حکم به محکومیت زوج به پرداخت مهریه را صادر خواهد کرد.

مرحله دوم: صدور و قطعی شدن حکم پرداخت

پس از آنکه دادگاه خانواده حکم به پرداخت مهریه توسط زوج را صادر کرد، این حکم باید «قطعی و لازم الاجرا» شود. قطعی شدن حکم به این معناست که مهلت های قانونی برای تجدیدنظرخواهی (اعتراض در دادگاه تجدیدنظر) و فرجام خواهی (اعتراض در دیوان عالی کشور) به پایان رسیده باشد یا طرفین از حق اعتراض خود استفاده نکرده باشند. تا زمانی که این مراحل طی نشود و حکم قطعی نگردد، امکان اجرای آن، از جمله درخواست حکم جلب، وجود ندارد. صبر و پیگیری برای قطعی شدن حکم، بخشی جدایی ناپذیر از این فرآیند است.

مرحله سوم: درخواست اجراییه

پس از قطعی شدن حکم دادگاه، زوجه باید به «واحد اجرای احکام» همان دادگاهی که حکم را صادر کرده است، مراجعه کرده و درخواست «صدور اجراییه» کند. اجراییه، سندی رسمی است که بر مبنای حکم قطعی دادگاه صادر می شود و به زوج ابلاغ می گردد. در این اجراییه، به مرد مهلت سی روزه داده می شود تا مهریه را پرداخت کند یا دادخواست اعسار (ناتوانی مالی) خود را به دادگاه تقدیم نماید. درخواست اجراییه معمولاً با پر کردن فرم های مربوطه و ارائه مدارک شناسایی و کپی حکم قطعی دادگاه انجام می شود. ابلاغ صحیح این اجراییه به زوج، نقطه آغازین مهلت ۳۰ روزه محسوب می شود.

مرحله چهارم: درخواست حکم جلب از واحد اجرای احکام

اگر پس از ابلاغ اجراییه و گذشت مهلت سی روزه، زوج نه مهریه را پرداخت کرد و نه دادخواست اعسار خود را ارائه داد (یا اگر دادخواست اعسار او رد شد)، در این صورت زوجه می تواند به «واحد اجرای احکام» دادگاه مراجعه کرده و رسماً درخواست «صدور حکم جلب» را مطرح کند.

برای این اقدام، زوجه (یا وکیل او) باید:

• به واحد اجرای احکام مربوط به پرونده خود مراجعه نماید.
• درخواست کتبی صدور حکم جلب را تنظیم و ارائه دهد. این فرم ها معمولاً در دفاتر خدمات قضایی یا خود واحد اجرا موجود است.
• مدارک لازم شامل شناسنامه و کارت ملی، حکم قطعی دادگاه، اجراییه ابلاغ شده و هرگونه گواهی مبنی بر عدم پرداخت مهریه یا رد اعسار را به همراه داشته باشد.

پس از بررسی مدارک و احراز شرایط، قاضی دستور صدور حکم جلب را صادر می کند. این حکم سپس به زوجه (یا وکیل او) تحویل داده می شود تا با مراجعه به مأمورین انتظامی، برای بازداشت زوج اقدام شود. این گام، به معنای رسیدن به مرحله نهایی فرآیند پیگیری حقوقی برای دریافت حکم جلب مهریه است.

«مسیر دریافت حکم جلب مهریه، نیازمند صبر، پیگیری دقیق و آگاهی از مراحل قانونی است. از مطالبه مهریه در ثبت و دادگاه گرفته تا درخواست اجراییه و نهایتاً حکم جلب، هر گام، نقش مهمی در احقاق حق ایفا می کند.»

۴. قانون جدید حکم جلب مهریه (محدودیت ۱۱۰ سکه و تبعات آن)

قانون حمایت خانواده، تحولات مهمی را در زمینه مهریه و چگونگی پیگیری آن به وجود آورده است. یکی از برجسته ترین این تغییرات، مربوط به ماده ۲۲ این قانون است که محدودیتی را برای «ضمانت اجرای کیفری» مهریه تعیین کرده است. درک این قانون برای هر فردی که با موضوع مهریه سروکار دارد، حیاتی است، چرا که مستقیماً بر امکان صدور حکم جلب و مدت زمان حبس تأثیر می گذارد.

معنای ضمانت اجرای کیفری برای ۱۱۰ سکه اول

بر اساس قانون جدید، تنها تا سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی (یا معادل آن) از مهریه زن، دارای «ضمانت اجرای کیفری» است. منظور از ضمانت اجرای کیفری این است که اگر مرد قادر به پرداخت این میزان از مهریه نباشد و نتواند اعسار خود را نیز به اثبات برساند، زن می تواند برای این مقدار از مهریه، درخواست حکم جلب و بازداشت او را داشته باشد. این بازداشت تا زمان پرداخت مبلغ مذکور یا پذیرش دادخواست اعسار و تقسیط آن ادامه خواهد داشت. به عبارت ساده، ابزار «حبس» یا «جلب» به عنوان یک اهرم فشار قانونی، تنها برای ۱۱۰ سکه اول مهریه کاربرد دارد.

این رویکرد قانونی با هدف کاهش تعداد زندانیان مهریه و منطقی تر کردن مطالبات اتخاذ شده است. پیش از این قانون، برای هر میزان مهریه، صرف نظر از توانایی مالی مرد، امکان حبس وجود داشت که اغلب منجر به مشکلات اجتماعی و اقتصادی فراوانی می شد. اکنون، قانون مسئولیت مرد را در قبال ۱۱۰ سکه اول مهریه تشدید کرده و در عین حال، برای مهریه های بالاتر، سازوکارهای متفاوتی در نظر گرفته است.

وضعیت مهریه بیش از ۱۱۰ سکه (امکان مطالبه اما عدم امکان حبس)

سوالی که در این بخش مطرح می شود این است که اگر مهریه زن بیشتر از ۱۱۰ سکه باشد، تکلیف چیست؟ آیا زن نمی تواند بخش مازاد بر این مقدار را مطالبه کند؟

پاسخ این است که زن همچنان می تواند تمامی مهریه خود را، حتی اگر از ۱۱۰ سکه بیشتر باشد، مطالبه کند. این یک حق قانونی است که به قوت خود باقی است و هیچ محدودیتی در مطالبه کل مبلغ مهریه وجود ندارد. تفاوت اصلی در اینجاست که برای بخش «مازاد بر ۱۱۰ سکه»، دیگر «ضمانت اجرای کیفری» (یعنی امکان حبس و جلب) وجود نخواهد داشت. به عبارت دیگر، زن می تواند برای وصول آن بخش از مهریه که بیش از ۱۱۰ سکه است، از طریق توقیف اموال مرد اقدام کند، اما نمی تواند صرفاً به دلیل عدم پرداخت آن بخش، درخواست جلب و بازداشت همسرش را داشته باشد.

این نکته هم برای زن و هم برای مرد از اهمیت بالایی برخوردار است. برای زوجه، به این معناست که حق او برای تمام مهریه محفوظ است، اما ابزار قانونی برای وصول آن در بخش مازاد، متفاوت خواهد بود. برای زوج نیز، آگاهی از این موضوع به او کمک می کند تا بداند مسئولیت حبس او عمدتاً در قبال ۱۱۰ سکه اول است، مگر در شرایط خاصی که در ادامه به آن اشاره می شود.

توضیح استثنائات و شرایط خاص

با وجود محدودیت ۱۱۰ سکه، قانون همواره استثنائاتی را پیش بینی کرده است. یک نکته مهم در مورد مهریه بالای ۱۱۰ سکه این است که اگر زن بتواند در دادگاه اثبات کند که مرد با وجود داشتن اموال و توانایی مالی کافی، به صورت عمدی و با سوءنیت از پرداخت مهریه خودداری می کند، در این حالت ممکن است حتی برای مهریه بیش از ۱۱۰ سکه نیز امکان جلب و حبس وجود داشته باشد. این موضوع نیازمند ارائه دلایل و مدارک قوی در دادگاه است و بار اثبات آن بر عهده زوجه است.

برای مثال، اگر مردی اموال خود را به نام اشخاص دیگر منتقل کرده باشد تا از پرداخت مهریه فرار کند و این صوری بودن معاملات توسط زن در دادگاه اثبات شود، دادگاه می تواند برای کل مهریه (حتی بیش از ۱۱۰ سکه) نیز حکم جلب صادر کند. اما این موارد پیچیده و خاص هستند و اغلب نیازمند مشاوره و پیگیری یک وکیل متخصص است تا با ارائه مستندات محکم، قاضی را متقاعد کند. آگاهی از این جزئیات، دیدگاه جامع تری از پیچیدگی های قانون مهریه و حکم جلب ارائه می دهد.

۵. مدارک لازم برای صدور حکم جلب مهریه

جمع آوری و ارائه مدارک کامل و صحیح، ستون فقرات هر پرونده حقوقی است. در فرآیند درخواست حکم جلب مهریه نیز، بدون مدارک لازم، پیشبرد پرونده عملاً غیرممکن خواهد بود. تصور کنید برای انجام یک کار مهم اداری رفته اید و یکی از مدارک ضروری را فراموش کرده اید؛ کل فرآیند متوقف خواهد شد. به همین ترتیب، برای صدور حکم جلب مهریه، دادگاه به مجموعه ای از اسناد و شواهد نیاز دارد تا اطمینان حاصل کند تمامی مراحل قانونی طی شده و شرایط برای صدور این حکم فراهم است.

مدارک ضروری که زوجه (یا وکیل او) باید برای درخواست صدور حکم جلب مهریه ارائه دهد، شامل موارد زیر است:

• شناسنامه و کارت ملی زوجه: این مدارک برای احراز هویت درخواست کننده ضروری هستند.
• رای قطعی و لازم الاجرای دادگاه خانواده: این مهم ترین مدرک است که نشان دهنده محکومیت زوج به پرداخت مهریه و قطعی شدن این حکم است. بدون وجود این رأی، درخواست جلب بی اساس خواهد بود.
• برگه اجراییه صادر شده: این سند اثبات می کند که پس از قطعی شدن حکم، درخواست اجراییه از دادگاه صورت گرفته و این اجراییه به زوج ابلاغ شده است.
• وکالت نامه رسمی (در صورت اقدام توسط وکیل): اگر زوجه از طریق وکیل اقدام می کند، وکیل باید وکالت نامه معتبر خود را ارائه دهد.
• گواهی عدم پرداخت اقساط (در صورت تقسیط مهریه و عدم پرداخت): اگر مهریه تقسیط شده باشد و زوج از پرداخت اقساط خودداری کرده باشد، ارائه گواهی از واحد اجرای احکام مبنی بر عدم پرداخت اقساط ضروری است.
• درخواست کتبی صدور حکم جلب: این درخواست باید به صورت کتبی (معمولاً با تکمیل فرم های موجود در دفاتر خدمات قضایی یا واحد اجرای احکام) تنظیم و تقدیم شود.
• مدارک مربوط به رد اعسار (در صورت وجود): اگر زوج پیش از این دادخواست اعسار داده و این دادخواست توسط دادگاه رد شده باشد، ارائه مستندات مربوط به رد اعسار، روند را شفاف تر و سریع تر خواهد کرد.

لازم به ذکر است که در بسیاری از موارد، ارائه اصل مدارک یا حداقل کپی برابر اصل آن ها ضروری است. نقص در مدارک می تواند به تأخیر در روند رسیدگی و صدور حکم جلب منجر شود، بنابراین دقت در جمع آوری و ارائه کامل این اسناد، نقش کلیدی در پیشبرد موفقیت آمیز پرونده دارد.

۶. اعتبار و مدت زمان حکم جلب مهریه (نکات کلیدی اجرا)

پس از صدور حکم جلب مهریه، سوالات متعددی در خصوص مدت زمان اعتبار این حکم، محدوده مکانی اجرای آن و نکات اجرایی مربوطه مطرح می شود. آگاهی از این جزئیات هم برای زوجه (در پیگیری اجرای حکم) و هم برای زوج (در جهت مدیریت وضعیت خود) از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

اعتبار زمانی و مکانی حکم جلب

یکی از ویژگی های مهم حکم جلب مهریه، این است که بر خلاف برخی اسناد دیگر، تاریخ انقضای مشخصی روی خود برگه حکم جلب ذکر نمی شود. یعنی این حکم تا زمانی که یکی از شرایط زیر محقق نشود، معتبر و قابل اجرا باقی می ماند:

• پرداخت کامل مهریه: در صورتی که زوج مهریه (یا بخش مربوط به ۱۱۰ سکه که مبنای حبس است) را به طور کامل پرداخت کند، حکم جلب اعتبار خود را از دست می دهد و لغو می گردد.
• توافق با زوجه و اعلام رضایت: اگر زوج و زوجه بر سر پرداخت مهریه یا بخشش آن به توافق برسند و زن رضایت کتبی و رسمی خود را اعلام کند، حکم جلب لغو خواهد شد.
• پذیرش دادخواست اعسار زوج: در صورتی که دادخواست اعسار زوج از سوی دادگاه پذیرفته شود و مهریه به صورت اقساطی تعیین گردد، حکم جلب برای آن بخش از مهریه که اعسار پذیرفته شده است، از اعتبار ساقط می شود (مگر آنکه زوج از پرداخت اقساط خودداری کند).

در خصوص اعتبار مکانی، حکم جلب معمولاً در حوزه قضایی همان دادگاهی که آن را صادر کرده معتبر است. اگر زوج در حوزه قضایی دیگری (مثلاً شهری دیگر) اقامت داشته باشد، برای اجرای حکم جلب در آن منطقه، لازم است زوجه (یا وکیل او) از طریق «نیابت قضایی» اقدام کند. این بدان معناست که دادگاه صادرکننده حکم، از دادگاه حوزه قضایی محل اقامت زوج درخواست می کند که حکم جلب را در آن حوزه اجرا کند. این فرآیند ممکن است کمی زمان بر باشد.

نکات اجرایی مهم

برای اجرای موفقیت آمیز حکم جلب، توجه به چند نکته عملی ضروری است:

• ارائه اصل برگه حکم جلب: مأمورین انتظامی تنها با ارائه «اصل» برگه حکم جلب اقدام به بازداشت می کنند و کپی آن فاقد اعتبار اجرایی است.
• اعتبار حکم جلب در ساعات خاص: اگر در متن حکم جلب، ساعت یا زمان خاصی برای اجرای آن ذکر نشده باشد، معمولاً مأمورین می توانند از طلوع آفتاب تا غروب آفتاب همان روز برای جلب اقدام کنند. البته با دستور قاضی، ممکن است زمان های دیگری نیز مشخص شود.
• محدودیت ورود به منزل یا مخفیگاه: مأمورین بدون دستور صریح و جداگانه قضایی (که معمولاً باید در متن حکم جلب ذکر شود)، اجازه ورود به منزل یا مخفیگاه زوج را ندارند. این نکته برای رعایت حریم خصوصی افراد اهمیت دارد.

مدت زمان صدور حکم جلب

مدت زمان لازم برای صدور حکم جلب مهریه، بسته به پیشینه پرونده و مراحل طی شده، متغیر است:

1. در صورت قطعی بودن حکم پرداخت مهریه: اگر زوجه از قبل حکم قطعی دادگاه و اجراییه مربوطه را داشته باشد و تنها برای جلب اقدام کند، معمولاً از زمان درخواست تا صدور حکم جلب، بین ۷ تا ۲۰ روز کاری طول می کشد. این مدت بستگی به میزان شلوغی و سرعت عمل واحد اجرای احکام دارد.
2. از ابتدا تا صدور حکم جلب: اما اگر زوجه بخواهد کل فرآیند را از ابتدا (شروع از مطالبه مهریه در ثبت یا دادگاه تا صدور حکم جلب) طی کند، ممکن است کل فرآیند بین ۲ تا ۳ ماه و حتی بیشتر به طول انجامد.

مدت زمان زندان برای مهریه

یکی از پرتکرارترین سوالات در این زمینه، این است که «مدت زمان زندان برای مهریه چقدر است؟» پاسخ این است که مدت زمان مشخصی برای حبس مهریه وجود ندارد. مرد تا زمانی که یکی از شرایط زیر محقق نشود، در بازداشت خواهد بود:

• پرداخت کامل مهریه (تا سقف ۱۱۰ سکه که مبنای حبس است یا کل مهریه اگر توافق شده باشد).
• پذیرش دادخواست اعسار او و تقسیط مهریه توسط دادگاه.
• توافق با زوجه برای رضایت یا بخشش مهریه.

در واقع، حبس به عنوان ابزاری برای وادار کردن مرد به پرداخت دین یا روشن کردن وضعیت مالی خود عمل می کند. پس از تقسیط مهریه و پرداخت منظم اقساط، مرد آزاد خواهد شد. اما اگر از پرداخت اقساط خودداری کند، دوباره امکان جلب و حبس او وجود دارد.

۷. هزینه های مربوط به گرفتن حکم جلب مهریه

هر اقدام حقوقی، مستلزم صرف هزینه هایی است که آگاهی از آن ها می تواند به هر دو طرف درگیر کمک کند تا با آمادگی مالی بهتری وارد فرآیند شوند. پرونده مهریه و به تبع آن، درخواست حکم جلب، از این قاعده مستثنی نیست. در اینجا به تفکیک به هزینه های اصلی این مسیر اشاره می کنیم.

هزینه دادرسی اولیه مطالبه مهریه

بخش عمده هزینه ها در مراحل اولیه پرونده مطالبه مهریه در دادگاه خانواده پرداخت می شود. مطالبه مهریه یک دعوای مالی محسوب می گردد و هزینه های دادرسی آن بر اساس «درصد ارزش خواسته» (یعنی مبلغ مهریه مورد مطالبه) و مطابق با تعرفه خدمات قضایی هر سال محاسبه می شود.

به طور کلی، نرخ تعرفه در مرحله بدوی به شرح زیر است:

• برای مطالبه مهریه تا مبلغ ۲۰ میلیون تومان، هزینه دادرسی معادل ۲.۵ درصد ارزش خواسته است.
• برای مطالبه مهریه بیش از ۲۰ میلیون تومان، این نرخ به ۳.۵ درصد ارزش خواسته افزایش می یابد.

این هزینه ها برای ابطال تمبر قضایی، تشکیل پرونده و سایر مراحل اداری اولیه در دادگاه پرداخت می شوند. علاوه بر این، ممکن است هزینه های جزئی دیگری نیز مانند هزینه کارشناسی (در صورتی که مهریه سکه نباشد و نیاز به ارزیابی داشته باشد)، هزینه دفاتر خدمات الکترونیک قضایی برای ثبت دادخواست و ابلاغ ها، و سایر هزینه های مشابه وجود داشته باشد.

آیا برای خود حکم جلب هزینه جداگانه ای وجود دارد؟

پس از پرداخت هزینه های دادرسی اولیه و قطعی شدن حکم دادگاه، برای درخواست و صدور خود «حکم جلب» معمولاً هزینه جداگانه و مستقیمی از سوی مراجع قضایی دریافت نمی شود. به این معنا که زمانی که زوجه به واحد اجرای احکام مراجعه کرده و درخواست صدور برگه جلب را مطرح می کند، نیازی به پرداخت هزینه جدیدی بابت این درخواست خاص نیست. هزینه های اصلی، همان مبالغی است که در مراحل ابتدایی مطالبه مهریه در دادگاه یا اداره ثبت پرداخت شده اند.

البته، اگر زوجه از خدمات یک وکیل برای پیگیری مرحله جلب نیز استفاده کند، حق الوکاله وکیل برای این بخش از کار، به عنوان بخشی از هزینه های شخصی او محسوب خواهد شد. اما از نظر هزینه های دولتی و قضایی، برای صدور خود برگه جلب، معمولاً مبلغ اضافی دریافت نمی شود. این موضوع می تواند برای زوجه ای که در حال پیگیری مهریه خود است، از بار مالی کلی پرونده بکاهد.

۸. راه های لغو حکم زندان مهریه (برای زوج)

مواجهه با حکم جلب مهریه و احتمال بازداشت، برای هر مردی نگران کننده است. اما مهم است که بدانیم این حکم، پایان راه نیست و قانون، راه هایی را برای لغو آن پیش بینی کرده است. آگاهی از این راه ها می تواند به زوج کمک کند تا با انجام اقدامات حقوقی صحیح و به موقع، از بازداشت شدن یا ادامه حبس جلوگیری کند.

اثبات اعسار از پرداخت مهریه

مهم ترین و مؤثرترین راه برای لغو حکم زندان مهریه، اثبات «اعسار» یا ناتوانی مالی زوج از پرداخت یکجای مهریه است. مفهوم اعسار به این معناست که فرد توانایی مالی لازم برای پرداخت بدهی خود (در اینجا مهریه) به صورت یکجا را ندارد، اما لزوماً به این معنا نیست که او کاملاً فقیر و بدون دارایی است. هدف از اعسار، تقسیط بدهی متناسب با توان مالی فرد است.

شرایط و مراحل اثبات اعسار:

1. مهلت ۳۰ روزه: زوج باید ظرف مهلت سی روز از تاریخ ابلاغ اجراییه مهریه، دادخواست اعسار خود را به دادگاه تقدیم کند. تأخیر در ارائه این دادخواست می تواند به صدور حکم جلب منجر شود.
2. ارائه مدارک و لیست اموال: در دادخواست اعسار، مرد باید لیست دقیق و کاملی از تمام اموال، دارایی ها (منقول و غیرمنقول)، حساب های بانکی، شغل و میزان درآمد خود را به دادگاه ارائه دهد. عدم ارائه دقیق این اطلاعات می تواند به رد دادخواست اعسار منجر شود.
3. نقش شهود: اثبات اعسار معمولاً نیازمند معرفی دو تا چهار شاهد عادل و مطلع است. این شهود باید از وضعیت مالی زوج آگاهی کامل داشته باشند و در دادگاه شهادت دهند که او توانایی پرداخت مهریه را به صورت یکجا ندارد. دادگاه شهادت این افراد را مورد بررسی قرار می دهد.

نتایج پذیرش اعسار (تقسیط مهریه):

در صورتی که دادگاه، دادخواست اعسار زوج را بپذیرد، حکم جلب لغو شده و دادگاه اقدام به تقسیط مهریه می کند. یعنی مبلغ مهریه به صورت یک پیش قسط و سپس اقساط ماهیانه یا دوره ای متناسب با توان مالی زوج تعیین می شود. با پذیرش اعسار و تقسیط مهریه، دیگر حبسی در کار نخواهد بود و مرد از بازداشت رها می شود.

پرداخت کامل مهریه یا توافق با زوجه

واضح ترین و قطعی ترین راه برای لغو حکم زندان، پرداخت کامل مبلغ مهریه است. اگر زوج توانایی پرداخت کل مهریه (یا حداقل ۱۱۰ سکه اول که مبنای حبس است) را داشته باشد و آن را به طور کامل پرداخت کند، حکم جلب بلافاصله لغو می شود.

راه دیگر، توافق و صلح با زوجه است. گاهی اوقات، زوجین می توانند خارج از دادگاه با یکدیگر به توافق برسند. این توافق می تواند شامل بخشیدن تمام یا بخشی از مهریه، تقسیط آن به نحوه ای مورد توافق طرفین، یا هر راه حل دیگری باشد که مورد رضایت هر دو نفر قرار گیرد. در صورتی که زوجه رضایت خود را اعلام کند (حتی اگر مهریه هنوز به طور کامل پرداخت نشده باشد)، حکم جلب لغو خواهد شد. این رضایت باید به صورت رسمی و در دادگاه یا دفاتر اسناد رسمی ثبت شود تا از اعتبار قانونی برخوردار باشد.

پیامد عدم پرداخت اقساط

درست است که پذیرش اعسار و تقسیط مهریه می تواند حکم جلب را لغو کند، اما این لغو دائمی نیست. اگر زوج پس از تقسیط مهریه، از پرداخت اقساط تعیین شده خودداری کند و اقساط معوق شود، زوجه می تواند مجدداً با مراجعه به واحد اجرای احکام، درخواست صدور حکم جلب را برای بدهی اقساط معوقه مطرح کند. در این شرایط، لغو حکم زندان منتفی می شود و زوج دوباره در معرض بازداشت قرار می گیرد. بنابراین، پرداخت منظم و به موقع اقساط، برای حفظ آزادی زوج حیاتی است و عدم رعایت آن، تبعات قانونی را به دنبال خواهد داشت.

«لغو حکم زندان مهریه، فرصتی است برای زوج تا با مسئولیت پذیری مالی و اقدامات حقوقی دقیق، از جمله اثبات اعسار و تقسیط مهریه، از حبس رهایی یافته و پرونده مهریه را به سرانجام برساند.»

۹. نکات تکمیلی در مورد حکم جلب مهریه

در کنار اطلاعات اصلی و مراحل کلیدی، برخی نکات تکمیلی و مفاهیم مرتبط نیز وجود دارند که می توانند دیدگاه جامع تری از فرآیند حکم جلب مهریه ارائه دهند و ابهامات احتمالی را برطرف کنند. آشنایی با این موارد، برای هر دو طرف می تواند مفید واقع شود.

آیا جلب مهریه می تواند سیار باشد؟

«جلب سیار» اصطلاحی است که در برخی پرونده ها به کار می رود و به معنای آن است که حکم جلب، محدود به یک مکان مشخص (مانند آدرس منزل یا محل کار) نیست. در صورت صدور حکم جلب به صورت سیار توسط مقام قضایی، مأمورین انتظامی این اختیار را خواهند داشت که فرد تحت جلب را در هر مکانی که او را بیابند (به جز حریم خصوصی افراد بدون دستور قضایی خاص ورود به مخفیگاه)، بازداشت و به واحد اجرای احکام معرفی کنند. این نوع جلب معمولاً زمانی صادر می شود که آدرس مشخص و ثابت از زوج در دسترس نباشد یا احتمال فرار او وجود داشته باشد. زوجه یا وکیل او می تواند درخواست جلب سیار را نیز به واحد اجرای احکام ارائه دهد.

آیا مردی که اموال ندارد اما اعسار نکرده است، جلب می شود؟

بله، این یکی از سناریوهای رایج و مهم در پرونده های مهریه است. همانطور که در بخش های قبل اشاره شد، پس از ابلاغ اجراییه مهریه، زوج ۳۰ روز فرصت دارد تا یا مهریه را پرداخت کند یا دادخواست اعسار خود را به دادگاه تقدیم نماید. اگر مردی در واقعیت اموالی برای پرداخت مهریه نداشته باشد، اما در این مهلت قانونی، دادخواست اعسار خود را ارائه ندهد و یا حتی اقدام به معرفی اموال برای پرداخت مهریه نکند، دادگاه او را «معسر» (ناتوان از پرداخت) تلقی نخواهد کرد و حکم جلب او به درخواست زوجه صادر خواهد شد. به عبارت دیگر، صرف عدم توانایی مالی به تنهایی کافی نیست؛ بلکه باید این عدم توانایی از طریق یک فرآیند حقوقی مشخص (دادخواست اعسار) به اثبات برسد تا حکم جلب صادر نشود.

نقش وکیل متخصص در تسریع و بهینه سازی فرآیند

پیچیدگی های حقوقی مربوط به مهریه و حکم جلب آن، کم نیست. از رعایت مهلت های قانونی دقیق و جمع آوری مدارک صحیح گرفته تا دفاع مؤثر در دادگاه و پیگیری اجراییه، تمامی این مراحل نیازمند دانش تخصصی، تجربه حقوقی و شناخت رویه های قضایی است. حضور یک وکیل متخصص خانواده یا وکیل متخصص مهریه می تواند تفاوت چشمگیری در نتیجه و سرعت پرونده ایجاد کند:

• تسریع در روند پرونده: وکیل با آشنایی کامل به قوانین و رویه های دادگاه و واحد اجرای احکام، می تواند از اتلاف وقت و سردرگمی های اداری و قضایی جلوگیری کند.
• جلوگیری از اشتباهات حقوقی: یک اشتباه کوچک در ارائه دادخواست، جمع آوری مدارک یا رعایت مهلت ها، ممکن است به تأخیر طولانی، رد درخواست یا حتی از دست رفتن حقوق منجر شود.
• ارائه بهترین راهکارها: وکیل با توجه به شرایط خاص هر پرونده، می تواند بهترین استراتژی را برای احقاق حق زوجه یا دفاع از حقوق زوج (مانند درخواست اعسار قوی) پیشنهاد دهد.
• کاهش بار روانی: پیگیری پرونده های حقوقی، به خصوص در مسائل خانوادگی، می تواند بسیار استرس زا و فرسایشی باشد. وکیل متخصص می تواند این بار سنگین روانی را از دوش موکل خود بردارد.

بنابراین، چه زوجه ای برای وصول مهریه خود تلاش می کند و چه زوجی نگران حکم جلب است، مشاوره و همکاری با یک وکیل مجرب می تواند تفاوت چشمگیری در نتیجه نهایی پرونده ایجاد کند.

امکان ممنوع الخروج کردن زوج بابت مهریه

علاوه بر حکم جلب، زوجه می تواند برای وصول مهریه خود، درخواست ممنوع الخروج کردن زوج را نیز مطرح کند. این اقدام نیز یک اهرم فشار قانونی قوی است که به زوجه امکان می دهد از خروج مرد از کشور جلوگیری کند تا زمانی که دین مهریه او پرداخت شود یا وضعیت آن (از طریق اعسار، تقسیط یا توافق) مشخص گردد. درخواست ممنوع الخروجی نیز پس از قطعی شدن حکم دادگاه و صدور اجراییه، از طریق واحد اجرای احکام قابل پیگیری است و یکی از راه های مؤثر برای اطمینان از دسترسی به زوج و پیگیری مطالبات است.

سوالات متداول

آیا حکم جلب مهریه قابل اعتراض مستقیم است؟

خیر، حکم جلب مهریه به خودی خود یک دستور اجرایی است و به طور مستقیم قابل اعتراض نیست. اما مبنای صدور آن، یعنی حکم محکومیت به پرداخت مهریه، در مهلت های قانونی قابل تجدیدنظرخواهی و فرجام خواهی است. همچنین، زوج می تواند با ارائه دادخواست اعسار (ناتوانی مالی) به لغو یا تعلیق حکم جلب منجر شود.

برای پیگیری حکم جلب مهریه، به کدام نهاد باید مراجعه کرد؟

پس از صدور حکم جلب از سوی دادگاه، زوجه (یا وکیل او) باید با در دست داشتن اصل حکم جلب به واحد اجرای احکام دادگاه یا کلانتری محل مراجعه کند تا مأمورین انتظامی اقدام به جلب و بازداشت زوج نمایند.

آیا در دوران عقد می توان برای مهریه حکم جلب گرفت؟

بله، مهریه به محض جاری شدن صیغه عقد، حق زن است (مهریه عندالمطالبه). اگر در دوران عقد مهریه مطالبه شود و مرد از پرداخت آن امتناع کند، زوجه می تواند با طی مراحل قانونی (مطالبه از ثبت، دادگاه، اجراییه) برای حکم جلب اقدام کند.

اگر مرد غایب باشد، چگونه می توان حکم جلب مهریه را اجرا کرد؟

در صورتی که آدرس مشخصی از مرد در دسترس نباشد، زوجه می تواند درخواست «جلب سیار» را از واحد اجرای احکام داشته باشد. این نوع حکم به مأمورین اجازه می دهد تا زوج را در هر محلی که یافت شود، بازداشت و به مرجع قضایی معرفی کنند.

آیا زن می تواند از حق جلب مهریه خود صرف نظر کند؟

بله، زوجه هر زمانی می تواند با رضایت خود از حق مطالبه مهریه یا اجرای حکم جلب صرف نظر کند. این رضایت باید به صورت رسمی و کتبی در دادگاه یا دفاتر اسناد رسمی ثبت شود تا از اعتبار قانونی برخوردار باشد.

نتیجه گیری

حکم جلب مهریه، به عنوان یکی از مهم ترین ضمانت های اجرایی برای وصول حقوق مالی زوجه، فرآیندی پیچیده و چندوجهی است که آگاهی از جزئیات آن برای هر دو طرف رابطه زناشویی، ضروری به نظر می رسد. در این مقاله، مسیر کامل این فرآیند، از تعریف و شرایط اولیه تا گام های عملی برای دریافت حکم جلب مهریه، محدودیت های ناشی از قانون جدید (محدودیت ۱۱۰ سکه)، مدارک مورد نیاز، اعتبار حکم و همچنین راه های قانونی برای لغو آن از سوی زوج، به تفصیل مورد بررسی قرار گرفت.

دریافت حکم جلب مهریه، نشان دهنده بن بست در مذاکرات و ضرورت مداخله قانون برای احقاق حق است. این حکم نه تنها یک ابزار حقوقی برای زن است، بلکه برای مرد نیز فرصتی فراهم می آورد تا به مسئولیت های مالی خود عمل کرده یا وضعیت اعسار خویش را به طور قانونی روشن سازد. پیچیدگی های حقوقی، وجود قوانین خاص مانند محدودیت ۱۱۰ سکه، و لزوم رعایت دقیق مراحل اداری و قضایی، همگی بر اهمیت مشاوره با وکلای متخصص خانواده تأکید می کنند. یک وکیل مجرب می تواند با راهنمایی های دقیق و پیگیری حرفه ای پرونده، از بروز اشتباهات جلوگیری کرده، روند را تسریع بخشیده و بهترین نتیجه را برای موکل خود، چه زوجه و چه زوج، به ارمغان آورد. آگاهی حقوقی، کلید حفظ آرامش و احقاق حقوق در چنین شرایط حساسی است و به طرفین کمک می کند تا در این مسیر دشوار، با اطمینان خاطر بیشتری قدم بردارند.